PortalGuarani.com
Inicio El Portal El Paraguay Contáctos Seguinos: Facebook - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani
ÁNGEL ACUÑA ROMERO (+)
02 de Agosto de 1935 - 15 de Diciembre de 2020
 
ÁNGEL ACUÑA ROMERO (+)


Biografía

Nació: San Lorenzo, 02 de Agosto de 1935

Falleció: San Lorenzo, 15 de Diciembre de 2020

 

 

 

ANGEL ACUÑA ROMERO

ÑANE  RETà RUVICHAITE  PYPORE

Mokõipakõi

Ñe’ẽhaihára

PEDRO ESCURRA FRANCO

 

Hi’arapáy Angel Acuña Romero, táva San Lorenzo ryepýpe upe 2 jasypoapy, ary 1935-jave. Itúva José Domingo Acuña ha isy ña Teofila Romero. Ohupytypota ñe’ẽpapára yvytu 80 ary. Jaikuaaporã pe iguata.

Jehecharamo ome’ẽse mba’ekuaase ha upéi mba’eapose. Yvypóra térã  ava rekove imarangatuséva oheka ko tape ohekaháicha ñe’ẽpapára yvytu. Imitã guive ha’e oheka umi tekove arandu, péicha oikuaapáite umi ñe’ẽpapára katupyrýpe, umi pumbasy mbopuhárape ha umi puraheihára ikatupyryvévape. Ko’ã avakatu ombojerovia avei ñe’ẽpotyhaihára yvytúpe, pe omondévo pumbasýpe umi iñe’ẽpoty ha ohejáre purahéicha pu’apu’a ryepýpe oñehenduhaḡua opaite árape.

Yvytúicha oiko hembiapo rapykuéri, sa’i opyta ha opytu’u. Angel Acuña Romero, jahechakuaa hese pe iñakãrakuha hembiapóre. Techapyrã ko karaiguasu. Ndaha’éi umi iñe’ẽhai ñembotavýva. Ojejopy hembiapóre. Tekotevẽ mbo’ehaórupi ñamyesakã ko hekove.  Tekotevẽ apytépe jareko heta porandu. Teĩ. Mba’éichapa ikatu jahayhu térã jahayhuve ñane retã Paraguay. Ko porandu hetahendápe oñembotove.

Ñe’ẽpotyhaihára katupyry Acuña Romero. Ta’ãnga’apohára ha mba’esa’ymoĩhára imitã guive. Omba’apo avei umi ñoha’ãnga apohára ykére, ojapógui ta’ãnga ha tai isa’yporãva. Ojapo avei pumbasy omondehaḡua umi ñe’ẽpoty. Ombopu mbaraka ha pusãty, oguerekóva 36 sã.

Ikatúva tembiapo ojapo ha oñeha’ã ojapoporã. Péicha  ha’e omyakã umi hembiapo ha oheka umi pa’ũ ha’e oñemohendahaḡua. Oñeha’ãva ohupytyhaḡua  umi hekotevẽ ojapohaḡua imba’ekuaa.

Ñe’ẽpotyhaihára oipytyvõ mbarete tekombo’épe, oñemitỹgui mba’eporã ha mborayhu. Oñemoĩ tavýre ohapo’ohaḡua ñaneretãgui. Umi mba’eriregua tapiaite ñañandúva, jahecha’ỹva ha ikatu’ỹva japoko hese. Mborayhu, tekosã’ỹ, tekojoja, jerovia ha ere’eréva. Tekotajasu ombotove katuete umi ñe’ẽhaihárape. Ñemboyke hatã omba’apo oipe’apahaḡua hapégui umi mba’eporã apohárape.

Ha’etevoínte pe tekotavy oñemomba’eguasúva ñane retãme. Apañuãi umi ñe’ẽpotyhaihápe. Mayma mburuvicha tavy ombotove ha oñembopochy umi tekombo’e ojejapoporãséjave. Cháke ndereitýne ha ojejahéine nderehe rejaposérõ mba’eporã.

Angel Acuña Romero (ñe’ẽpotyhaihára yvytu) oikuaáne umi ñe’ẽvai oñemopu’ãva ñane ñe’ẽ guaraníre ha ñane ñe’ẽpotýre. Ỹmaite guive oñeñe’ẽvai karaiñe’ẽ (castellano) ha karaiveñe’ẽ (guarani), ojeguerohory ñemongele’éme umi ava oñe’ẽvaívape. Péva ha’e ñandereko teete, he’i umi ñembotavy.

Umi tekove pyahu outavahína ñane retãme tetãyguárõ, ohechakuaavéta ñandehegui ha tekotevẽ jaheja techapyrãmemete chupekuéra.

Ñaneretãpýre sa’ieterei oĩ ohechakuaáva ha ohayhúva  umi ñe’ẽpotyhaipyre ha ñe’ẽpotyhaihárape. Pehẽnguekuéra apytépe ijetu’uve. Umi iñe’ẽpotyhaiséva oikuaáne ijetu’uha ko tembiapo ñane retãme, hetárupi tavy ñande yvýpe. Tavy ñanembotavykuaamihína. Tavy ñandejopy ha ñanembojapy tembiguairekóre. Pévare ha’ete umi mba’eporã nda’ijáiva ñande apytépe. Avei ja’ekuaa ndaha’eivoínte ñanemba’erã. Oñembotapykue opamba’épe.

Tekotevẽ umi ñe’ẽpotyhaihára imbareteve opaite mba’épe. Anihaḡua opytarei tapére.  Anihaḡua oñemboyke chupe. Che ahechakuaa ñe’ẽpotyhaihára yvytu mba’éichapa omba’apo umi hembiapokuére osẽhaḡua kuatiáre. Umi temimbo’epópe ko’ã ñe’ẽpoty ojupíne yvateve. Yvyporakuéra oñorairõ ha omano umi mba’ereíre.

Ñe’ẽpoty ha’e mba’eguasu ñaneñe’ẽ hape ñaneãngame ḡuarã. Ñahendumína Acuña Romero ñe’ẽpotymi ojapóva’ekue kuña Tetãyguáme, kuña paraguaýpe. Omoñe’ẽkuaaiterei, hendypu hese umi kunu’ũ apytere.     

Che ahechakuaa oguerochichĩkuaaha umi kuñáme. Umi kuña ipo’a hese. Karai ipireporãkuaáva jepérõ oguata umi apañuãi apytépe ha’eñomi. Ñe’ẽpotyhaihára Acuña Romero, ohayhu hogayguápe, oñeha’ã avei umi hogayguáre. Ñe’ẽpotyhaihára yvytu oikuaa ojapóva ha ojaposéva.

Ñane retãme ndaipóri ñe’ẽpotyhaihára oguerekohatãva umi hembiapokue ñe’ẽpapára yvytúicha.

Umi aranduka iporãvéva ha tuichavévape oguenohẽ umi hembiapokueporã. Kuatiakate ha umi ta’ãnga isa’yporãva jahecha ipype. Hetamba’e ñanemoakãtavykuaa ko yvy apére hape ñe’ẽpotyhaihára oguereko peteĩ tape oñembovevuihaḡua pe ñe’ẽhai rupive. Omopotĩvaicha upe hi’ãngapy.

Ñe’ẽpoty ha’ehína umi py’aporãpoty rembiapokue. Karai katupyry Angel ohayhu hetã ñe’ẽ hape hetã yvy. Ohayhu ipehẽnguekuérape ohayhuháicha hetã. Mba’apohára katupyry. Umi ohayhu’ỹva mba’eporã ndohayhúi umi ñe’ẽpoty. Upévare ombotove umi  ñe’ẽpotyhaihárape. Ñahendukuaahína. Yvypóra rekoreínte ojapokuaa umi ñe’ẽpoty, he’íva umi avatavy. Ãngapy katupyrýnte pe ikatúva  iñe’ẽhaihína.

Umi iñañáva omboguese umi ñe’ẽpapárape ko yvy apégui. Opachaite nera’ãkuaa. Nde reitýrõ  opyrũkuaa nderehe. Opaichagua japúpe nera’ãkuaa. Ko’ã mba’e apytérupi oikundaha umi hape ha’e oiporavóva’ekue. Opyrũporã hapére ñe’ẽpapára yvytu. Umi kane’õ avei omombeguevépeve chupe ha ndojepe’ái chugui katupyry. Jepopete sa’ive ojehupyty pe ñe’ẽpoty apóre. Ãḡante  ojehechakuaáne ha ojehayhúne ñe’ẽpoty.

Ñe’ẽpotyhaihára yvytu oñeha’ãva umi hembiapo osẽporãvehaḡua chupe.  Jahechakuaa Acuña Romero ñe’ẽpotýre ohayhuteeha umi okarayguápe ha umi okaragua rembiapo, sapy’ánte ho’áva jehechakuaa’ỹme ha tesaráipe.

Ñe’ẽpotyhaihára yvytu, oikohína tavavore Reducto, táva  San Lorenzo ryepýpe. Avei ogueru iñe’ẽpotýre umi kogapoty ryakuã umi ava remiandu apytépe, iñasãiva iñe’ẽpotýre. Umi yvypóra remiandu ojehe’aporã ñe’ẽpapára yvytu remiandúre. Péicha ha’e oñanduporã  tavayguápe, osyry avei ipirére tavaygua ry’ái, mba’apo ha  tetã mba’epota rykuesẽ. Tavayguándi ha’e oĩ peteĩ ñe’ẽme.

Omboguapyporã ijehe tavaygua py’apy, iñe’ẽ añetéva. Angel Acuña Romero, oka’apiporã ha oñemitỹkuaaiterei umi tavarandu ra’ỹi, ombohapóva hembiapo ha oipo’óva iñe’ẽpoty apyterã.  

Ha’e oheja umi mitã pyahúpe hetaiterei techapyrã. Ko’ẽrõite  hetamba’e iñambuepáta. Upévare ñanembosako’íne jajetyvyro ha jajepytasohaḡua ñanetavarandúre ha opaite mba’eporã ñanemba’évare.

Umi tetã oikotevẽháicha ambue tetãre, umi ava’aty  oikotevẽ ambue ava’atýre. Mayma ava oikotevẽ umi yvypóra mba’ekuaáre ha mba’apokuére.

Angel Acuña Romero ohejahína hetamba’ekuaa ñande reko rehegua umi iñe’ẽpotýpe, umi ava arandurã, umi mitã pyahu mba’erã. Ñe’ẽpotyhaihára yvytu ojapo avei ko’ẽrõ ḡuarã tetã. Hetamba’eporã iñapysẽ ñande jerére. Tekotevẽ jahecharamojey ñaneretã. Jaheka ha ñamoñe’ẽ umi ñe’ẽpoty, ñepotyhaihára Angel Acuña Romero rembiapokue. Aguyje.

Fuente: PEDRO ESCURRA FRANCO (Febrero, 2015) - peitoezkurra@gmail.com

 

 

ACUÑA ROMERO, ÁNGEL : Poeta y Compositor. Nació en San Lorenzo el 2 de agosto de 1935.

Es conocido bajo el seudónimo de «POETA YVYTU».

En 1979 obtuvo el primer premio con su obra TETÄ JEHAYHU, en el concurso organizado por la ADEG (Asociación de Escritores Guaraníes) y la Revista internacional HOY.

En 1981 conquistó el cuarto puesto en el Festival de Ypacarai, con su canción Ypacarai presentada por el Grupo Vocal Dos.

En 1982 logró el primer puesto en el Festival de Ypacarai con su obra CHE ÑE'Ä REÑÓI, presentada por Miguel Ángel Gallardo.

En 1983 recibió el primer premio del concurso organizado por el Canal 9 TV Cerro Corá por su tema "A TU FIEL CORAZÓN," cantado por López Simón

En 1986 obtuvo el segundo premio del Festival de Ypacarai con AÑANDUGUI IPORE’Ÿ con interpretación de Oscar Benito.

Fuente: DICCIONARIO DE LA MÚSICA EN EL PARAGUAY por LUIS SZARAN. Edición de la Jesuitenmission Nürnberg, Alemania 2007. 507 páginas

 

 

ANGEL ACUÑA ROMERO (Poeta Yvytu). Nació en San Lorenzo, el 2 de agosto de 1937. Fueron sus progenitores José Domingo Acuña y Teófila Romero.

Hizo sus estudios primarios en una Escuela de su ciudad natal.

Su actividad laboral en el Teatro Municipal le permitió estar en contacto con grandes exponentes de la poesía en guaraní y de la música paraguaya, de quienes recibió el incentivo para seguir escribiendo y perfeccionar su obra poética en el idioma guaraní.

En el año 1957 se traslada a Buenos Aires, afincándose en la localidad de Quilmes, donde siguió escribiendo y compartiendo con destacados exponentes de nuestro acervo musical nativo.

Hoy cuenta con varias composiciones en guaraní musicalizadas y grabadas en discos y casettes. - L.T.

Fuente: LAS CIEN MEJORES POESÍAS EN GUARANÍ. Con nuevas incorporaciones y grafía actualizada. Por PEDRO ENCINA RAMOS y TATAJYVA. Asunción-Paraguay 1997 – 425 páginas.

 

 

 

 

 



ÁNGEL ACUÑA ROMERO (+)

Cantidad de Obras Registradas: 21
Para Acceder a cada Obra, por favor haga click en la imágen.




 

Buscador PortalGuarani.com de Artistas y Autores Paraguayos

 

 

Portal Guarani © 2024
Todos los derechos reservados, Asunción - Paraguay
CEO Eduardo Pratt, Desarollador Ing. Gustavo Lezcano, Contenidos Lic.Rosanna López Vera

Logros y Reconocimientos del Portal
- Declarado de Interés Cultural Nacional
- Declarado de Interés Cultural Municipal
- Doble Ganador del WSA