MIRNA  VENEROSO

ÑANE  RETÃ RUVICHAITE PYPORE

Ñe’ẽhai  parundyha

PEDRO ESCURRA FRANCO

Mirna Veneroso. (Mirna Gill Cazals de Fischer) hi’arapáy Limpio-pe 12 Jasypa 1919 ha omano táva  Paraguaýpe upe arakõi 28 jasypokõime, ary 2014, ko’ẽmba mboyve, pe IPS tasyópe, tuja ha ḡuaiḡui oñepohãnoháme.

Mirna Veneroso, kuña iporãngatúva ha hekokatúva’ekue. Hi’ãngapyporã ha heteporãmíva’ekue. Umi hesajajái ojoguákuri umi mburukuja potýpe. Hovyũ umi hesapyko’ẽháme. Hendaitépe horykuaákuri. Mirna rete hape hekove hetápe oipy’ara’ã, yvotypotykuru ojeraháicha, ojora mba’epota ñane ñe’ãme. Pe hekove opyrũporã ha opyrũhatãva’ekue.

Michimĩ guive ha’e oñe’ẽpora ha oñe’ẽkuaa. Oikũmbyporã ambue ñe’ẽ. Upe  mbo’ehao itávape, Tupão ykereguápe  ha’e oñepyrũ oñemoarandu. Ndaikatúi ohasarei upe hekove, iporãitereirupi ha ikatupyrypaite opaite mba’erã. Iñakãrague pukuvera, umi ityvyta hũ asýva ha umi hopea pukupukúva. Mitãkuña’i guive ha’e omoñe’ẽ ñe’ẽpoty mbo’ehaópe ha mamoikatuhápe. Ikatupyry ha iporãngatuha pya’e hyakuã mombyry.

Porãnguépe nda’ijojaháiri, ja’érõ ndaja’epái. Upe ijayvuporãme ogueru hetamba’ekuaa. Ijahy’oporã ha imbareteha ojehechakuaa. Ary 1933 oñepyrũ omba’apo karai Julio Correa atýpe. Hetamba’épe oñemoarandu sapy’aitépe. Mirna oguerekópe 13 ary ojupíma yvyrape’ári ojapohaḡua ñoha’ãnga. Oiméneraka’e omba’apo’ypy pe Ñanemba’erã’ỹme térã Yvyjárape, avakuéra apytépe oĩ mitãkuña’i, temiarirõ.

Puhoe pya’e ohenói chupe, ombohovaihaḡua Josefina Plá-pe. (María Josefina Plá Guerra Galvany de Campos Cervera. Hi’arapý, ára 9 jasypateĩ, ary 1903, Isla Canarias. Fuerteventura. Isla de los lobos. Omano táva Paraguaýpe upe 20 jasyteĩme, ary 1.999.) Josefina Plá oipuru karaiñe’ẽ añoite. Mirna Veneroso oipuru karaiñe’ẽ ha karaiveñe’ẽ. Ymave naiporãi ñamoporã nipe ñamoñe’ẽ ñane avañe’ẽ. Opyrũporãgui umi ñembotove mba’evete chupe.

Mirna Veneroso ogueru hi’ãngakuápe umi ñe’ẽporãporavopyrememete. Avei ikatupyry umi ñemoñe’ẽme. Julio Correa ha’ékuri  pe ipaíno imbaretevéva.  Karai Correa oipyguara upérõ táva Paraguaymi ha hetápe oikuaa. Ha’e pe kuña tetãytagua oñe’ẽ’ypýva’ekue umi puhoépe ñane retãme.

Julio Correa ñoha’ãnga jejapópe ña Georgina, Correa rembireko, ojapo umi kuñarakai ha Mirna Veneroso ohupyty umi mitãkuña’i rembiapo. Upéinte avei ojapo kuñataĩ rekove Julio Correa atýpe.

Mirna Veneroso oikókuri pe sport ju’i  yvype ypýpe. Mokõi imemby. Peteĩ kuimba’e oikóva tetã Mexico ryepýpe ha peteĩ kuña oikóva  ñane retãme ha py’ỹinte omoirũva chupe. Ha’e oiko ha’eño pe iména omanorire. Umi kuñakarai hóga ypypegua oñe’ẽmimíva hendive.

Mirna, oguereko pe oguerekóva, iporãngatu ha ijukykuaa. Jaikuaa aipo ijaguarahague hese Jacinto Herrera ha Teodoro S. Mongelós. Mokõivéva katupyry ruvicha. Iñakãñamindu’ukuaárupi omyasãi ñepytyvõ. Ere’eréva.

Mirna ha ña Georgina (kuñakarai iñe’ẽngatukuaáva’ekue) oñomoirũporãhikuái. Oipytyvõ mbarete karai Julio Correa-pe. Mirna Veneroso iñirũinguéra apytépe, jererohorýpe ojeguereko ha oporoguereko.  Ohohápe Mirna ojejuhu ñe’ẽpotýre. Umi ñe’ẽporavopyre  oheka chupe.

Imitã guive oipokuaa jeguerochichĩ ha heta kuimba’épe omoakãchuchũ. Ndaha’éi Jacinto nipe Teodoro añoitépe, pe omyangekóiva’ekue ikorasõme mborayhu rupive. Iñirũnguéra apytépe ndojejuhúi Mirna Veneroso, jepérõ ndojegueroviaséi. Mirna oguata mbeguekatúva’ekue ko yvy ape’ári.

Teodoro S. Mongelós, ovechahũme ojehero, ñe’ẽpapára katupyry, opytu’uhaḡuánte pe ikorasõ iñe’ẽhai ñe’ẽpoty rupive, oguerochichĩvo iñangirũme. Péicha oipo’o Teodoro iñe’ãkuágui upe Nde resa kuarahy’ãme. Teo, henyhẽrupi aguyjégui avei. Pe iñe’ã ipotyjera ñe’ẽpotýgui.

Pehendumína ha tove toḡuahẽ ñane korasõme pe purahéi nde resa kuarahy’ã. Iporãitereirasa pe ñe’ẽpoty. Umi hesajerére hovyũ asy yvapurũ ajúicha, overahendy, ojajaiporãnte, mborayhu ykua umi hesapyko’ẽ. Porãpyko’ẽ jasyrupa rovyũ.

Ikatúpiko pe ñe’ẽpapára ojehechakuaa ndaha’emo’ãiha imba’erã. Péichajave umi ñe’ẽpapára térã ñe’ẽpoty’apohára oñandu noirĩha upe mborayhu rapére.

Sapy’ante ñe’ẽhaihára ho’a aguyje apytépe. Mborayhu ha vy’apavẽ henyhẽvo pe ikorasõme, pe aguyje ayvu, ñe’ẽporavopyre oveve pe hi’ãngapýgui ha iñe’ẽratarendy opiriri ñe’ẽpoty rapógui.

Ñe’ẽpotyporãme omonde Mirna rete hape hekove ñe’ẽpapára Teodoro. Uperirénte opytu’u pe Teodoro korasõ.

Mirna Veneroso, oĩkuri táva Ypakaraípe, upe jasypateĩ ary 1994-pe, oguahẽvo pe Teodoro S. Mongelós retekue opytu’uhaḡua pe ityvyrãme. (Táva Ypakarai, casa de la cultura ryepýpe).

Upérõ oñe’ẽ Mirna Veneroso ha omoñe’ẽ peteĩ ñe’ẽpoty ohaíva’ekue Teodoro S. Mongelós rérape. He’íkuri. Hasýpe karaiguasu rejevy ha reguahẽjey nde rogaitépe. 

Mirna Veneroso oguenohẽkuri peteĩ aranduka ñe’ẽpotyryru. Upépe oĩ pe ñe’ẽpoty ohaíva’ekue Teodoro S. Mongelós-pe.

Mirna, katuete ojapoporã umi tembiapo oñeme’ẽva’ekue chupe. Pévare ndoikéi umi apañuãime. Tekokatupyry ohechuka karai Julio Correa ha ña Georgina ykére. Pe hekove ndaha’éi tekove ra’ãnga. Ndaha’éiva’ekue kuña ipyhoreíva. Kuña ijapyte tajýva, he’ihaguéicha Teodoro.

Mirna Veneroso, ho’ákuri hógape, ndaikatuvéi oguata ha heta oiko asy, ha’eñórupi. Heta mandu’aporã ombyaty ijehe hape tupápe heta ára ohechase umi ipehẽnguekuéra oĩva mombyry ha umi iñangirũ, ha’eténte ojeitýva’ekue chupe tesaráipe. 

Pe iména ha’ékuri alemán ñemoñare, Ing. Fischer, ojapóva’ekue pe ogaguasu oĩva pe yno’õ  karakara rováre, ysyry paraguay ykére, oguahẽháme umi ygaguasu opytu’uhaḡua.

Mirna Veneroso, ha’e pe mbyja arasẽ oguerúva, pe yvagapýgue oguenohẽva tesape ha mborayhu ratarendy. 94 ary oikove. Upe hekokatu omoporãvéva’ekue chupe. Avave noimo’ãiva. Pe hekove oheja techapyrã, kuñáme ḡuarã, ikatuha jajapo hetamba’e pe ñambyai’ỹre ñande rekove.

Ndaipóri aravo nipe ñe’ẽhai jahechahaḡua umi mba’eporã ha’e ohejaséva’ekue. Oime upe iñaranduka, ñe’ẽpotyryru, upépe jajuhúne upe hekove ayvu. Tove Mirna Veneroso topytu’u amo Yvate py’aguapypavẽ apytépe. Aguyje.

ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA

(Hacer click sobre la imagen)