JULIO CORREA
ÑANE RETÃ RUVICHAITE
Hai porundyha
PEDRO ESCURRA FRANCO
Julio Correa Myzkowsky (Paraguaýpe, 30 jasypoapy 1890 Luque 14 Jasypokõi 1953. Ohupyty 62 ary.) Itúva Eleuterio Correa, portugués, isy Amalia Myzkowaky, polaco remiarirõ. Okakuaa paraguaýpe ha pe tekombo’e ndohupytypái. Imitã guive katupyry ruvicha ko ava hérava’ekue Julio Correa.
Pya’evoi oñemoĩ ohai hemiandu ha oñeha’ã oguenohẽ kuatiañe’ẽme. Itúva omba’apoporã, noikotevẽi ja’ekuaa. Ijyvy heta ha oguereko ñemuhã. Iñangirũnguéra apytépe oĩhína Manuel Ortiz Guerrero ha Facundo Recalde, mokõivéva ikatupyry ha oporopytyvõkuaáva’ekue. Ary 1920, omenda peteĩ kuña ñoha’ãnga ojapokuaávare, Georgina Martínez héra. Oho oikohikuái upe óga guasu oguerekóva táva Luque-pe.
Julio Correa, ou ha oho paraguaýpe, pyharevete osẽ hógagui ha ka’aruete ojerejey táva Luque-pe. Facundo Recalde oguerekókuri pe arañe’ẽhai hérava Guarani. Upépe ohai avei Emiliano R. Fernández.
Ohupytypárire 35 ary, oguenohẽ arañe’ẽhai Guarani rupive umi iñe’ẽpoty. Ortiz Guerrero ohecharamo umi hembiapokue. Avei oguereko peteĩ tenda po’ipuku ohaiha ñemongeta hérava, tape ykepegua. Heta ñe’ẽro ohai omoñe’ẽhaĝua umi mba’e ndojejapoporãiva ñane retãme. Natalicio González, ikuatiañe’ẽ Guarania-pe oguenohẽ umi iñe’ẽpoty. Upéi ombyatypa peteĩ aranduka hérava Cuerpo y Alma ryepýpe, 1943 arýpe.
Pe ñorairõguasu Chákopeguare omyangekói chupe ohaihaĝua umi ñoha’ãnga, ohechuka porãségui tetãygua reko pokatu, umi mburuvicha mbarete poguýpe.
Tekojoja’ỹ ñane retãme oipokua mboriahúpe ha oipykua mba’embyasýre ymaite guive. Ko’ãmba’e ombohuguypochy Correa-pe.
Mba’evai ojejapóva ombyetiai ñane retãme. Pévare Julio Correa oñemosẽ hetãgui, heta avei tahachi ogueraha chupe tekosãkotýpe. Iñe’ẽ pohýirupi. Techapyrã karaiñe’ẽme. (Patria, eres como una prostituta, que pasa de manos en manos, sin encontrar el macho que te haga parir la libertad.) Ndaipóri mburuvicha ohovasáva chupe.
Julio Correa, hi’ãnga mbareterasákuri. Ojesarekokuaa ha ohendukuaa umi tavayguápe. Ha’e ou ha oho Paraguaýre ha Luque-pe mba’yruapesãme, opita yvatévape, ojapysakahápe. Chokokue ndoguerekói yvy oñemitỹhaĝua. Umi ka’atýre ohóva ndouveihaĝuáma. Mensu hérava’ekue umi tapicha. Tetãygua rekotevẽre oñeñembosarái ha oñemoinge ka’aguýre opa’ã umi kanguero poguýpe omanómeve.
Umi mensúre oñeñemboharái, avave ndohechakuaái. Omba’aposéva ndojuhúi tembiapo. Heta ava ponandi oikoparei ñane retãre. Tembi’urã sa’i oĩ ñemuhãme ha umi omondáva hetave ára ha ára oikoporãve.
Tahachikuéra oñembosarái tavaygua rekovére. Opa tekosãso he’i umi oñamindu’úva. Umi pyrague oparupirei heñói ojapohaĝua tembiapo iky’avéva. Ohendu’ỹva ohendu, ohecha’ỹva ohecha, ojejapo’ỹvakatu ojejapo, he’i’ỹva he’i.
Pyrague oporomuña, oporomondýi, opaitehendárupi. Heta tapicha oñani ñane retãgui. Okyhyjéva jejukágui, ñembyepotígui ha ñembyahýigui ohónteva’erã.
Heta tetãygua ndohoséikuri ñorairõháme chakopýre. Heta akãratĩ ojejuhu pore’ỹ pukurire, ñorairoaja. Heta kuimba’e tajasu oiko kuña retére oñemboharái, oharu hekovekuéra. Ñemonda ojaho’i kokue. Ñembosope oiko umi ñemuhãme. Mburuvicha oñembotavy ohupytyvemihaḡua. Oikóva oiko, oñembotavýva oñembotavy. Ñane retã taperekuéicha opyta.
Julio Correa, ndaikatúi oguerokirirĩ, ohai yvyjára, ñane ma’erã’ỹ, terehojey ñorairõháme, karu pokã. Ere’eréva.
Ko’ã ñoha’ãnga ha’ete ku tesaýpe ojehaíva’ekue. Tapichakuéra opyta ponandi, yvy’ỹre, vare’áre, opívo, ojejapipareihikuái ñe’ẽme, ikatu’ỹva ojejokove. Ñe’ẽpochy ha ñe’ẽpohýi opárupi okapuparei. Ñemyrõmante ojepyso. Tetãygua ndaha’éi mba’eve.
Ko’ãmba’e Julio Correa ombyatypa ikorasõme. Ñoha’ãnga rupive oguenohẽ mbeguekatu ijehegui, jehaisyrýpe, iñe’ã ruguýpe ohai kuatiáre, umi mba’e oñandúva ha ohecháva.
Ko’ã tembiapópe oipytyvõ mbarete chupe hembireko Georgina Martínez. Mayma ñoha’ãnga ryepýpe jajuhu kuñaite, heko tetãygua porãva.
Umi kuñáme omyakã ña Georgina. Hendivekuéra oĩ avei Kuri Teodoro S. Mongelón ha Ernesto Baéz. Avei ku Limpio-gua Mirna Veneroso. Chupe ĝuarã ohai ñe’ẽpapára Teodoro S. Mongelós, nde resa kuarahy’ãme. Ndaha’éi ikichiha, iñirũnte ñoha’ãnga apópe.
Oimíva táva ñane retãpýre ohecha Julio Correa ha ijaty ñoha’ãnga reheguápe. Oikundaha umi tape ojuhúva ñane retãpýre. Mayma tavamíme oguahẽ ohechuka umi hembiapokuéra.
Heta he’íva, py’aguasu rupive Correa ohai umi ohaíva’ekue. Jepopetepúpe mayma tembiapo omohu’ã Correa opaite hendápe. Ñane retãygua ohecharamo umi hembiapo. Henyhẽ py’aguasu iñe’ẽpotýre ha umi iñoha’ãngáre. Tetãygua ojepopeterire katuete tahachi ohovapete chupe hembiapokuére.
Añetegua rerekuaáva’ekue pe Julio Correa. Pévare hetaiterei umi tahachi ogueraha chupe tekosãkotýpe térã pe kotyñembotypýpe. He’ihaguére añetegua. Naiporãi ere añetegua, ombo’ypíne nde rekove, he’íva’ekue chupe umi mburuvicha. Julio Correa ñoha’ãnga hyapu mbarete tavaygua apysápe, oñakãrapu’ãhaĝua. Mburuvichakuéra iñangekói, inambi pu’ã, huguy rakupahikuáiraka’e.
Reinte umi tahachi omoinge chupe tekosãkotýpe. Hekove naiñambuéi. Ojapo umi ojapóva’erãnte. Ára ha ára imbareteve omoĩhaĝua umi iñe’ẽ hendapete.
Julio Correa rembiapokue jaikuaapáva’erã, jahechapáne, omombareténe ñane ãngapy. Tetãygua rembiasa asy jahechakuaáva’erã umi iñoha’ãngáre. Heta oĩ ñande rapicha nomoneĩvai umi hembiapokue. Ombotove katuete.
Julio Correa ome’ẽ kyhyje umi mburuvichápe. Hembiapokue ikatu ombohesape’a tavayguápe. Tesape pyahu oguerukuaa. Hekove ojejopy ohohápe.
Oĝuahẽva’erã ára jahechapahaĝua hembiapokue umi mbo’ehao ha mbo’ehaovusúrupi, ikatuhaĝuáicha umi tekovepyahu oñemoaranduvahína, ojehesape’aporã, ojapohaĝua, hembiapokuéra hendapete. Anihaĝua oimo’ã mba’evai ha’eha mba’eporã. Anivehaĝua jaguatakarẽ, opahaĝua ñembosarái tavayguáre.
Ko’áĝa ñane mandu’akuaa ñoha’ãnga Sandia yvyguýre. Ñorairõ aja heta kuimba’e ndohoséi kuri ñorairoháme. Ikokuépe umi ava, ka’avoguýre ojo’o ojapo koty’i joguaha, oike upépe okañy oújave umi tahachi ohekáva yvypórape ohohaḡua ñorairõháme, mburuvicha oñembopochy ha ojahéi umi ohose’ỹvare.
Sapy’ánte pe kokuépe, sandiatýre, jahechakuaa umi sandia’i oikehague yvyguýre okakuaahaĝua, okañy, japokopoko, jajo’jo’óva’erã yvy jajuhuhaĝua sandia ra’ýpe. Pévare oje’e sandia yvyguy umi okañýva yvykuápe anihaĝua oho ñorairõháme.
Julio Correa ñoha’ãnga apytépe jajuhukuaa. 1. Guerra aja (1933) 2. Terehojey frente-pe (1933). 3. Sandia yvyguy (1933). 4. Peichaguarántema (1933). 5. Pleito rire (1935). 6. Ñane mba’erã’ỹ (1934). 7. Po’a ndajajokói. (1934). 8. La culpa de lo bueno (1934). 9. Así tenía que ser (1934). 10. Jayhuguirei (1934). 11. Karu pokã (1941) 12. Yvyjára (1942) 13. Karai Ulogio. (1944) 14. Toribio (1943) 15. Honorio causa. (1948) 16. Sombreo ka’a. (1951). Ave oguereko hetave ñoha’ãnga ha heta mba’e ikatu jaikuaave chugui.
Ñe’ẽpapára katupyry, jeiko asy moñe’ẽhára. Tetãrayhuhára añetegua. Táva Luque ryepýpe, Julio Correa rogakuépe ikatu jahecha hetamba’e, ha’e oipurúva’ekue ha ña Georgina, hembireko, omohendaporãva’ekue ohechaséva ohechahaĝua.
Ta’ýra pohãnohára Julio Correa oiko upépe. Ijaokue, vokokue, hupakue, ijagua’i retekue, ikuatiakuéra, tembipuru opaichagua jajuhukuaa upe ogapeguasuguýpe.
Umi avakuéra Julio Correa oipovãva’ekue ñoha’ãnga ojapohaĝua oguereko kyhyje, py’aguasu, mba’epota, mba’embyasy, tekotevẽ, mba’asy, tesarairei jejahéi apytépe, ñembyepoti ha ñemuña, umi jejuka oheja ñe’ãre ñekytĩ okuerase’ỹva.
Oĩ noimbáiva, oñe’ẽreíva, noñe’ẽséiva, osusũva, nopyrũmbáiva, oñeme’ẽséva, oñeme’ẽse’ỹva. Mayma korapy ha koty oñembotýva, umi tajasúpe ndojokóiri.
Tape ykérupi ojeipo’o jejahéi hesekuéra, ojepotágui umi oñeme’ẽse’ỹva. Opaichagua tekove ikatúva ñande rekombo’e, jaikoporãvehaĝua, péicha heta techapyrã oĩ umi Julio Correa rembiapokuépe. Iporã jahecha ha ñaneakãñamindu’u hese. Aguyje.
ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA
JULIO CORREA en PORTALGUARANI.COM
