PortalGuarani.com
Inicio El Portal El Paraguay Contáctos Seguinos: Facebook - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani
PEDRO ESCURRA FRANCO

  CARLOS MIGUEL GIMÉNEZ - Por PEDRO ESCURRA FRANCO


CARLOS  MIGUEL GIMÉNEZ - Por PEDRO ESCURRA FRANCO

CARLOS  MIGUEL GIMÉNEZ

ÑANE  RETÃ RUVICHAITE PYPORE

Hai pokõiha

PEDRO ESCURRA FRANCO



CARLOS MIGUEL GIMÉNEZ. Hi’arapáy táva Pilar-pe, Ñe’ẽmbukúpe, Paraguay ysyry rembe’ýre, upe ára 5 jasypokõi, ary 1914. Avei ñandereja upe 29 jasypoapy 1970-pe. Tuicha mba’ekuri pe hekove. Isy, Amalia Felisa Giménez, kuña katupyry, itúva ha’e karai alemán Carlos Federico Brackebusch. Mborayhu ha mboriahu ojehe’a hóga ryepýpe. Korochiréicha pya’eterei ha’e oveve pe ñe’ẽmbukúre.


ÑANDE   KOROCHIRE   IMBARETEVÉVA.


Ñe’ẽpapára ikatupyryrasáva, mitãmi guive iñe’ẽkõi añetéva ha yvatégui ohesapéva chupe ḡuarã Mba’ekuaajára. Ñe’ẽpapára poravopyre pe karai Carlos Miguel Giménez.   


Ñamoñe’ẽporãrõ umi hembiapokue ha ñaneãkãñamindu’uporãrõ hese, ohesapekuaa ñaneakãpýpe umi jahecha’ỹva ha ñahendu’ỹva arapýre, ikatúva avei omopirĩ ñaneãngame.  Ja’ekuaa hese hi’ãnga mbareteha ha pe ikorasõ tuichaitereihague. Pévare ndaikatúi opytu’u hóga korapýpe. Py’ỹinte oikundaha Ñe’ẽmbuku rapekuéra.


Heta ára mitãicha,  oñemoĩ ojapysaka umi yvytu ohasávare, hovayva umi mbyja mimbíre ha pe jasy oguerekóva hetamba’e pe kuña oguerekóva, amo yvate katuete ojeity ojejaho’ipa araípe, opytu’uhaḡuánte, upéi, ijapysẽmihaḡua pe hete vore amo yvate, jahupyty’ỹháme.


Carlos Miguel Giménez, oho ypy  mbo’ehaópe pe itáva Pilar-pe. Pya’eterei ojehechakuaa hese  pe ikatupyryha. Ohendúva ha omoñe’ẽva ñe’ẽpoty oñongatu iñe’ãme, upéi, ha’e oikuaaháicha iñe’ẽkatúpe omohendaporãiteasy.


Isy ojeheka ha ojaojohéi omongaruhaḡua imembykuérape. Ko’ẽmboyve umi mitã opu’ã  ojapohaḡua opaitemba’e pe ogapýpe, upéi oñemoarandúne umi aranduka rupive, pytu’uhárõ. Umi Karaiñe’ẽ ha ñande karaive ñe’ẽme heta mba’ére oñakãñamindu’u, ijukyve ha he’ẽve Carlos Miguel ñe’ẽme, opamba’e omyesakãkuaáve imitã guive. Ome’ẽkuaami kyre’ỹ. Ñeha’ã pa’ũme katuete oĩ ñepytyvõ. 


Opaite arandukáre iñakãraku omoñe’ẽsẽgui ha omoñe’ẽne he’íva isy, oheka ha oipuru imembýpe.  Pe mitã avei osẽ oheka aranduka opaite hendárupi. Umi mbo’epy oipuru ha’e ñe’ẽsyrýpe ambue ñe’ẽme ha ojapoporã. Naikane’õi omoñe’ẽhaḡua umi ñe’ẽpoty. Jaikuaaháicha, okaháre, hesa’i opamba’e ñañemoaranduhaḡua añetehápe. Mbo’ehaovusu, upérõ ndaipóri okaháre.


Okaragua katuete oguereko ipehẽnguekuéra táva Paraguaýre. Tavavore takumbu ryepýpe oguereko isy pehẽngue peteĩ oga’i ha heta mbo’ehao oĩ táva Paraguay ryepýpe. Opamba’e ha’e ohecha mombyryve. Ohaise opaite ára. Oheka umi ojehaihárupi arahai. Ojeporeka umi ava ohaikuaávare. Hetándi ojejuhu.


Carlos Miguel ha’e pe ñe’ẽpapára ohechakuaáva’ekue haihára oikotevẽha heta mba’e. Umi aranduka iporãvéva ojehaíva’ekue arapýre tekotevẽ ñamoñe’ẽmba. Mbo’epy ohendúvagui oguenohẽ techapyrã pe Tetã Mbo’ehao Tavaakãmegua. (CNC). Oikohatã ha’e oparupiete.


Hete andukuaa. Ohecha mombyrýgui ha’e oñeha’ã ohupyty ha ohasa umi pytaguápe. Ogueruvoi ijehe hetamba’ekuaa. Iñakãme oñemitỹ ikatuha osẽ yvateve. Ñemongeta ha ñemoñe’ẽme ikatupyryvoínte upe oñeha’ãkuaágui.


Ohecháva mitãkuñáme ha’e omomaiteíva ha omoñe’ẽva hendaitépe. Omokyre’ỹ mayma mitãkuñáme. Umi iñe’ẽ apýrare omoĩ katuete umi ñe’ẽpoty mbykymíva. Iñe’ẽme ombojopói ha ombojegua kuña rekove.


Ñande korochire oipuru ñe’ẽpoty retepy omyesakãhaḡua opamba’e. Ha’e oñeha’ã okakuaahaḡua imba’ekuaápe. Iñakãñamindu’ukuaaiterei. Pévare ha’e ojehayhu ha heta avei ndohayhúi chupe. Jaikuaaháicha ava apytépe opaichaguañaĩ. Iñaranduséva ha iñaranduse’ỹva ha umi ipy’aróva ava arandúre.


Mayma ñe’ẽpapárape ha’e omokyre’ỹ katuete ohaiporãhaḡua umi ñe’ẽpoty ha umi pumbasy apohárape.  Jaikuaaháicha ñe’ẽpapára korochire, oikũmbyporã karaiveñe’ẽ ha karaiñe’ẽ, oñemoaranduporãgui umi mokõi ñe’ẽ. Opoi tavýgui. 


Umi tekojoja’ỹrasy heta heñói ñane retãme. Ndaikatúi okirirĩ. Ohai ha ojopy iñe’ẽme umi mburuvicha ñembotavýpe. Peña Hermosa ha’e peteĩ tekosãkorapy oĩva ñane retã rembe’ýre, ysyry Paraguay mbytépe, mokõi ysyry jyva ojere yvypehẽre. Umi oikóva pe tekosãkorapýre ojerure chupe ombo’ehaḡua umi mba’ekuaapy. Ha’e ombo’e.


Carlos Miguel. Ñane retã rayhuhára ñe’ẽpapára katupyry. Okañy Peña Hermosa ha ohasa Chákore osẽhaḡua Formosa ha osẽ oho  táva Resistencia-pe ha upépe ojejuhu heta tetãyguándi. Umi mbaraka mbopuhára Emilio Bobadilla Cáceres, Rubito Larramendia ha Cristobal Cáceres. Pusãty mbopuhárakatu Felix Pérez Cardozo, Santiago Cortessi ha Prudencio Giménez.


Ha’ekuéra upépe oñemoirũ kyre’ỹ omba’apohaḡua. Avei  ka’arupytũ guive ko’ẽmbapeve, puraheijoyvýpe ha Carlos Miguel Giménez  ojykýi iñe’ẽ marangatu omyesakãhaḡua umi ohaíva’ekue ñane retã ñe’ẽpaparakuéra.  Upéi ohasahikuái Santa Fe, Rosario ha Buenos Aires-pe.


Ha’e ohai ñe’ẽpoty ha umi ñe’ẽsakãha, oñemoñe’ẽva ojepurahéi mboyve. Ymave ojepuru katuete. Tetã Argentina ryepýre heta oikundaha umi táva oĩmíva.  Ogueraha ñane retã purahéi ha avei ombopu umi Argentina mba’éva.Táva Buenos Aires tuicha ha heta kotyguasu oguereko upérõ jajerokyhaḡua ha ñahenduhaḡua purahéi.


Ñane mbopy’arory ñahendúvo chupe. Oñe’ẽkuaa ha omombe’ukuaa umi mba’ekuaa. Oñe’ẽjave oñeporandukuaami ijupe ha pya’ete ha’ejeýnte ombohovái. Katuete hese ojovayva umi iñe’ẽkuaaséva. Upe imba’ekuaa ha’ete okakuaáva ha’eñorei ha ñanemoinge akãrakúpe. Ha’ekuérarupi heta ñande purahéi ojehai pe apu’apúre.


Ñane retãpýre pya’eterei opaite hendápe oñehendu vy’arã. Carlos Miguel Giménez ou ha oho táva Paraguaýre ha Buenos Aires-pe-


Ary 1946. Ñane retãme oñeme’ẽ sapy’ami pe tekosãso, jasyporundýme, arapotýjave,  atyha uruguaya-pe, oiko peteĩ atyguasu. Pokaturekojarakuéra oñe’ẽ. Carlos Miguel Giménez ojerure oñe’ẽhaḡua. Oñe’ẽ. Heta ojepopete lomitã. Tetãrayhu osyry iñe’ẽre. Avei oĩ umi ohayhu’ỹva mborayhu tetãre. Umi mburuvicha pokatúpiko oñeme’ẽta tavayguápe oñemoĩ oñeporandujoaa. Ñane ñe’ẽpapára ojeruréva.


Heta mitãrusu oñembou hi’ári, pohãvai timbo omombo hesáre. Oñembyai umi hesa ha ndohechavéi. Upérõ oguerekóneraka’e 32 ary ha ha’e omano 56 ary orekójave. 24 ary oiko pytũmbýpe. Ha’ete pe guaripólape ojuhúva vy’a’ỹ mbogueha.


Heta ára ojehecha chupe Paraguaýre. Vyrapopukuha morotĩ’ỹva ipóre oguata oikóvo ha peteĩ  jagua’índi. Tape ojuasahápe ohasátajave katuete jagua’i oñemoĩ ijykére ha omyaña chupe ndoúrirõ umi mba’yru ohasahaḡua. Ojupi ha oguejy ára ha ára tavavore takumbúgui. Upépe oiko heindýni. Omokõmimi guaripóla umi ñemuhãme ha oñemongetamimi umi oñe’ẽséva hendive, ijatýjave hese. Sapy’ánte ha’eñomi jahecha chupe.


Ñane ñe’ẽpapára  oiko umi aotujamíre. Kasõ ha sáko morotĩngue ojejapete hese ha ha’ete pe ky’águi hatãmbáva. Hesaguasuporã ha’ete ku opótava. Tesahechaha hũva umi hesáre. Ko Kuimba’e hesarovyporãva’ekue. 


Berta Edelira héra pe teindýra, heta oipytyvõ chupe ohejahaḡua kuatiáre umi iñe’ẽpoty. Ha’e omoñe’ẽ iñe’ẽpoty oúva iñakãme ha Berta ohai umi kuatiáre. Oiko asy mboriahu pepoguýpe. Sadai-gui oguahẽ chupe Bs. As-gui viru oipytyvõmíva chupe.


Mandu’a hese araka’eve ndoguemo’ãi. Pe tetãrayhu hekove pukukue tuichave okakuaa ohóvo. Tuichaiterei ha iporãiterei pe hekove ñane retãme ḡuarã. Avei heta ñe’ẽreípe ojejapi karai marangatu. Ha’ete umi mbyja ojajáiva ha omimbíva amo yvate ha’eñomi ñane retã ári, jepiveguaichaite omondyky ñanderehe imba’ekuaa.


Hembiapokue ohesape tapepyahurãicha umi mitãrusúpe. Paraguay pyahurã. Avei ja’ekuaa techapyrãmemete umi hembiapoporã. Ñande korochire oñe’ẽkuaaháicha ñañe’ẽne ñande avei. Ñane ñe’ẽkõi ñaikũmbyporãne. Ñande tetãygua ñañe’ẽkuaáne pe karaiñe’ẽ ha pe ñande karaiveñe’ẽ, ja’éva hese avei avañe’ẽ.


Ñande, hetave aranduka ko’áḡa jareko. Heta tembiakuaaty ha aranduty jareko pe  ñandutivevérupi. Ndaipóri mba’ekuaa ojekuaa’ỹva, yma jahupyty’ỹva. Pya’eve ñande katupyrykuaa. Ahecha ypýhaḡua chupe, añeporandu. Mba’ére ojeheja péicha oiko. Mba’e mba’e ojapo ko karai. Mba’ére. Ha’eténte umi iñañáva nomanomo’ãiva. Ojeity chupe tesaráipe.


Pytyvõme hetave mba’e ikatúkuri ojapo tetãre ha tetãyguápe. Ñe’ẽpapára pyahu tekotevẽ omoñe’ẽ umi Carlos Giménez ohaíva’ekue. Ñamoĩne hekove ha hembiapokue techapyrãme. 


Ñande korochire heta ñe’ẽpoty iporãva ha iporãva ohai, ñe’eporavopyrépe ombojegua ñane retã. Kyhyjégui sa’i ojeguerohory umi hembiapokue ha’e oikove’aja.  Mburuvichágui ha’e oñemboyke. Ha’evoi ombotove umi pytyvõ chupe ḡuarã. Heta oĩkuri oipuruséva chupe. Pya’e ohetũ umi ñepytyvõ apytépe oúva. Karai hekokatúva ñande korochire. Heta ára oikotevẽ umi hetãyguáre. Mba’eve. Oikónte ha’e kirirĩháme. Oisu’únte pe hekove rembyremi ikatuhápeve.  Aguyje.

 

 

ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA

CARLOS MIGUEL JIMÉNEZ en PORTALGUARANI.COM

(Hacer click sobre la imagen)




 

 

 

ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA


(Hacer click sobre la imagen)






Bibliotecas Virtuales donde se incluyó el Documento:
IDIOMA
IDIOMA GUARANÍ - POESÍAS - MÚSICAS - ESTUDIOS
LIBROS,
LIBROS, ENSAYOS y ANTOLOGÍAS DE LITERATURA PA
MÚSICA
MÚSICA PARAGUAYA (LIBROS, ENSAYOS, LETRAS DE ...
REPÚBLICA
REPÚBLICA DEL PARAGUAY



Leyenda:
Solo en exposición en museos y galerías
Solo en exposición en la web
Colección privada o del Artista
Catalogado en artes visuales o exposiciones realizadas
Venta directa
Obra Robada




Buscador PortalGuarani.com de Artistas y Autores Paraguayos

 

 

Portal Guarani © 2024
Todos los derechos reservados, Asunción - Paraguay
CEO Eduardo Pratt, Desarollador Ing. Gustavo Lezcano, Contenidos Lic.Rosanna López Vera

Logros y Reconocimientos del Portal
- Declarado de Interés Cultural Nacional
- Declarado de Interés Cultural Municipal
- Doble Ganador del WSA