ALFREDO VAESKEN
ÑANE RETÃ RUVICHAITE PYPORE
Hai poapyha
PEDRO ESCURRA FRANCO
Iporã ñane retã ha iporãvéta reikuaaporãrõ ñaneretãpy, ko ñaneretãporãiteasy. Rehendúrõ umi ipurahéi ha reñe’ẽrõ iñavañe’ẽ guarani reikuaakuaa ñane retã Paraguýpe. Emoñe’ẽporãke ñane retã réra.
Arq. ALFREDO VAESKEN NÚÑEZ. (26-X-1953) Aguerohorýva ha amomorãva Alfredo Vaesken rembiapo. Sa’i oĩ yvypóra ojapóva umi ojejapo’ỹva ñane retãme ha ha’e ojapóva. Ha ojapoporãva.
Tavarandu ha tetãrandu ha’e ñane retã rapoyvate opu’ãva ñande yvýgui omohakãmbahaḡua tetãygua rekove peteĩ mba’epota tuichapajepévare. Tetã tekombo’e ijapyte tavarandu ha ijapyte tetãrandúva’erã.
Arq. Alfredo Vaesken, tetãrayhu rupive hembiapoporãiterei. Oikuaa pe ojapóva ha pe ojaposéva. Alfredo tekove katupyry añeteháme. Ohupytypotáma irundypa ary hembiapo. Vy’aty Takuare’ẽ, tavavore yvysunu, táva Guarambarépe ha tetã Paraguaýpe. Oñembyaty tetãrandu ha tavarandu, Vy’aty Takuare’ẽme.
Sa’íko pytyvõ ome’ẽ umi mburuvicha ñane retãme. Akãguasukuéra oĩ’aja amo yvate ndoikuaaséi mba’eve. Jaikuaavoíningo. Tetãygua oiporavo umi mburuvicharãme ha ojupirire ojere oñemomombyry tetãyguágui.
Avei oipotahikuái ñakirirĩmba, aníke ojekuaa mba’eve okáre, jepérõ ojekuaapavoihína. Peteĩ ñe’ẽme ndaipóri ñepytyvõ.
Peteĩ ára Arq. Alfredo Vaesken ohechakuaa pe oñeikotevẽva. Ojehayhu Emiliano R. Fernández ha avave ndohechukái umi mborayhu hese oñeñandúva. Emiliano R. Fernández hi’arapáyva’ekue táva Guarambarépe, pe tavavore Yvysunúme. Néi. Jaguerohorýne Emiliano R. Fernández-pe, oguahẽvo hi’aramboty poapy jasypoapýpe, ary ha arýpe.
Ñane retãpýre oñehendutapiaite Emilianore. Ñambojopóine ñaneñe’ẽpapárape. Umi nahetãrayhúiva ombotove Emiliano R. Fernández-pe. Peteĩ ára heñói Alfredo Va’esken akãme ojejapohaḡua atyguasu ojeguerohoryhaḡua Emiliano rekove ha umi hembiapokue.
Iñirũnguéra omoneĩ. Péicha heñói Vy’aty Takuare’ẽ. Ko Vy’aty ñepytyvõme heta yvypóra katupyry Guarambaregua. Kuña ha kuimba’e. Heta yvypóra ome’ẽ ipytyvõ ha upéi nome’ẽvéi térã vokoieténte oujey ome’ẽjey pytyvõ tekotevẽ pa’ũme.
Arq. Alfredo Vaesken, ha’e pe Vy’aty Takuare’ẽ poyvijára tetãyguándi. Tekove katupyry pe Arq. Alfredo Vaesken, heta arýma ohechuka ikatuha. Ary 1977-pe pe mbarakapúpe, pusãty ñembopúpe, jeroky ymaguare ha ko’aḡagua, ñoha’ãnga ymaguare ha ko’aḡua, avei opaichagua purahéipe pe Emiliano hi’arambotyjave.
Ojereraharire hetekue ambue tendápe, anichéne opa umi atyguasu Takuare’ẽme yma guive ojejapóva. Ndopytareichéne Vy’aty Takuare’ẽ. Ojuhúne umi pytyvõ oñeikotevẽva. Arq. Alfredo Vaesken ha’e pe tekove katupyry oñeikotevẽvéva ñane retãpýre. Ha’e techapyrã ñañe’ẽvo tetãrandu ha tavarandu rehe.
Tetã rayhuhára ñaikotevẽ ñane retãme. Ñande jahupyty’ỹva’ekue ohupytýva’erã umi mitã tetãygua. Tembiapoporã oikotevẽ ñane retã. Tembiapovairaitýgui ñasẽva’erã. Iporãmante. Umi tekoguata ha’éne tekoguataha añetéva, omoporãvéva’erã tetãygua rembiapo ha tetãygua rekove.
Mayma yvypóra, pokatureko mboguatahára, oĩva, tatãyguañe’ẽhára kotype yvatépe ha umi tetãvoreñe’ẽhára oĩva kotype karapépe, oguerekóva’erã tetãrayhu ombojeroviáva tavayguápe.
Arq. Alfredo oikuaa pe ojapóva ha ojaposéva. Mbeguekatúpe oho hese ha katuete osẽporãva hembiapo. Hetamba’e tetãygua ohayhúva oguerokirirĩ ijehe. Péva oñandúneraka’e ajeve oñemohatã hembiapóre. Tetãygua ohayhu imba’etee. Ohayhu ipurahéi ha ijeroky. Ohendu tetãyguamba’e ha opoko ikorasõre.
Takuare’ẽ ombohasa ipo umi ñoha’ãnga apohárape. Ohechakuaa tembiapo ojejapóva ñane retãpýre. Takuare’ẽ ombojopói umi haihárape, umi mbo’ehárape, umi ñe’ẽpapárape, umi pumbasymbopuhárape, umi puraihárape, umi jerokyhárape, umi avakatu pytyvõhárape.
Emiliano, oñembokorapyjey Yvysunúme, ombyaty tetãyguápe ha upépe ojevy’áva. Ikorapýpe, umi tekove marangatu rérape oñeñoty yvyra’yra’y. yvapovõ, guavira, tajy, yvyrapytã, yvyraro, yvyray, arasa, yvanarãre’ẽ. Opaichagua yvyra’y, ere’eréva.
Takuare’ẽ ohenói mitãme, mitãrusúpe ha umi kakuaápe, ohechukahaḡua ikatupyryha pe imba’ekuaápe. Oñembosako’i umi vy’aty takuare’ẽ’íme ojejapóva heta távape ko ñane retãpýre. Oipytyvõ avei Vy’aty Tetãygua Mba’eteére. (Ateneo) Mbohapy pyharekue pukukue ojejapo Vy’aty Takuare’ẽ.
Arq. Alfredo Vaesken oipuru umi pohoe jaipurukuaáva. Chupe ñahendújipi omokyre’ỹvo tetãyguápe ohohaḡua vy’atýpe.
Yvategua ome’ẽ ñandéve peteĩ tetãporãite ha ñande ñamoporãvéne katupyrýpe, ñanerembiapo rupive. Heta avakatu ohechuka imba’ekuaa ha tetãygua ohechakuaáne umi mba’eporã. Jajepopeténe ñane retãyguápe.
Ñandekuaá’ỹvape jaguerochichĩ umi jepopete ha sapukáipe. Umi avakatu ohayhúva hetãme ha tetãyguápe, tembiapoporã ojapóva ñandéve ḡuarã jaity tesaráipe ha ñañembotavy chuguikuéra. Iporãmante he’i tetãygua korasõ.
Yvysunúme, Guarambarépe, jahecha ha ñahendukuaa hetaite ñe’ẽpoty pumbasy ojepuraheiporãva. Ojerokýva ha ñoha’ãngápe ñanera’ãva.
Ñanemba’eteetéva. Pytagua ohecharamo Vy’aty Takuare’ẽ ha ñande ñañembotavyjoa. Mba’épa oje’éne cherehe ahárõ Takuare’ẽme. Mba’eve. Naiporãi rejerure ikatúpa ahayhu che retã ahahaḡua takuare’ẽme. Rejehayhúrõ rehayhúne neretã.
Ñane retãpýre. Heta aty ojejapokahaḡua tembiapokue ha tembipuru, taha’e umi yvy’akue ha umi mymba poravopyre. Takuare’ẽ ha’e avei peteĩ aty techaukaha. Upépe oguahẽva ha’e poravopyre, techapyrãmemetéva.
Takuare’ẽ ha’e peteĩ tapeguasuporã nera’ãrõva. Takuare’ẽ ha’e avakatu rape. Heta mitã avakatu osẽ umi vy’a takuare’ẽ’ígui, upéi ijatypáva takuare’ẽme.
Heta mba’eporã ojejapo ñane retãme. Heta mba’eporã ojejapovéne, jepérõ jareko umi apañuãi ojeipyahaporãva ñanderehe ñaneñapytĩmbahaḡua mba’evére.
Ndaipóri viru ñane retãme oje’e ojepuruvaiparire ha oje’uparire. Hetáma oñemotĩ ñane retãme.
Heta mba’eporãve ikatu ojejapo ñane retãre. Umi tetãvoreñe’ẽhára ijatýva kotype karapépe ha umi tetãyguañe’ẽhára ijatýva kotype yvateguápe, jajerure chupekuéra, oñemomyihaḡuahikuái ohechukahaḡua ñane retãpýre ojeguerohorýva.
Takuare’ẽ oikotevẽ pytyvõ mbarete tetãyguágui ha umi mburuvichágui. Japoíne ñembotavýgui ha umi ñe’ẽkuaagua’úgui ñamo’ãhaguã ñembotavy ha tekorei. Ñaikotevẽ umi mburuvicha ipyapýva ñaneretãre.
Umi ta’ãngambyry ha umi puhoe, tekotevẽ ome’ẽ tuicháva pa’ũ Vy’aty Takuare’ẽme. Ha’éva tenda, ñane retã remiandu oñemyesakãha. Ikorasõ’íva katuete oguevi umi tetãrayhúgui. Umi ohayhúva hetãme katuete ikorasõ okakuaa, pe tetã mborayhúko okakuaaséva.
Emilianore maymavéva ohayhu ha ohayhukuaa. Ohendu’ỹva ikatu ombotove. Mayma iñe’ẽpotýpe Emiliano omohypu’ũ tetãygua remiandu oñe’ẽhaihaḡua umi purahéi kyre’ỹ. Omyanehỹva ñanene’ã. Emiliano raity ha’e Vy’aty Takuare’ẽ. Aguyje Arq. Alfredo Vaesken. Aguyje.
ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA
(Hacer click sobre la imagen)
