PortalGuarani.com
Inicio El Portal El Paraguay Contáctos Seguinos: Facebook - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani
FELICIANO ACOSTA ALCARAZ

  MBA’EICHAPA OIKO KA’I HA KARAJA - Cuentos en guaraní de FELICIANO ACOSTA ALCARAZ


MBA’EICHAPA OIKO KA’I HA KARAJA - Cuentos en guaraní de FELICIANO ACOSTA ALCARAZ

MBA’EICHAPA OIKO KA’I HA KARAJA 

y

MBA'ÉICHAPA OIKO YPY KA'I

Cuentos en guaraní de FELICIANO ACOSTA ALCARAZ
 
 
 
 

MBA’EICHAPA OIKO KA’I HA KARAJA
Peteĩ árape ndajeko osẽ mbo’ehára kuéra mitã nguéra ndive oguata. Tapépeje ojuhu pindo hi’ajupáva hína. Mbo’ehára peteĩva he’i mitã nguérape:

 -Néike pejupi jahecha, pe’u ha peitýmo oréve.

Ápe ha pépe isarambi, osaingopa hikuái pindo rakãre. Vy’ápe oĩ jave hikuái oguahẽ hendápe kuéra kuñakarai mboriahumi imemby reheve. Ohechávo yva aju ho’usete ha ojerure isýpe. Pya’épeko ojerure isy mitã nguérape jahechápa ndoitýmo peteĩmínte jepe imembýpe. Opuka joa hese hikuái ha he’i:

-Mba'ére piko ho’use ramo ndojupíri ápe ore rojupi haguéicha.

-Mba’éicha piko peipota ojupi ko ha’e michĩva gueteri -ombohovái kuñakaraimi.

-Toñeha’ã... toñeha’ã...

Opuka joa hese hikuái. Mitãmi hasẽ soro ha upeichavérõ jepe ndoitýi chupe yva aju. Mbo’ehára kuéra opuka avei he’i rangue mitã nguérape oity haguã yva mitãmíme. Isy ombyasy eterei ojapóva hikuái imembymíre ha hesay hováre he’i chupe kuéra:
-Mba’éicha tamora’e oiko pendehegui Ka'i ha pene mbo’eharégui Karaja.

Aremi rire oñepyrữ ova ova pindo rakãre hãimbiti joa hikuái yva aju ipópe kuéra. Yvy guive katu Karaja kuéra oñeha’ã ojupívo pindo rakáre.
 
 
De: Feliciano Acosta Alcaraz y Tadeo Zarratea,
KA’I REMBIASAKUE
[Las aventuras de Ca'i]
(Asunción, 1994.
Traducción al castellano:
 
 
 
DE DONDE SALIERON CA'I Y CARAYA

Dicen que un día fueron de paseo las maestras con sus alumnos. En el camino encontraron una planta de pindó (l) llena de frutas maduras. Una maestra les dijo a los niños:

-Súbanse a buscar a ver si pueden comer ustedes y tirar un poco también para nosotras.

Se esparcieron colgados en las ramas los niños subidos en la palmera. Mientras estaban divirtiéndose llegó allí una señora pobre con su hijo. El nene, al ver la fruta madura, quiso comerla y se la pidió a su mamá. La señora les rogó a los niños que estaban arriba que le tiren aunque sea una fruta para su hijito. Ellos se rieron y le dijeron:

-¿Por qué, si quiere comer, no se sube él también acá, como nos subimos nosotros?

-¿Cómo quieren que se suba si es muy chiquitito todavía? -contestó la señora.

-Que procure, que procure...

Se rieron todos otra vez. Entonces el nenito se puso a llorar y ni así le tiraron una fruta madura. Las maestras también se rieron en vez de decirles a sus alumnos que le tiren frutas. La madre se entristeció mucho por lo que le hicieron a su hijo y con lágrimas en los ojos les dijo:

-Ojalá que se conviertan ustedes en monitos Ca'í (2) y sus maestras en monos Carayá (3)

Poco después empezaron los Ca'í a moverse sobre las ramas del pindó mostrando los dientes y en sus manos las frutas maduras. Desde la tierra los Carayá trataban de subirse al pindó.
 
 
1* Pindó (pindo): Palmera que da frutos comestibles.
2* Ca’i (Ka'i): mono pequeño, "cebus paraguayensis".
3* Carayá (Karaja): mono de tamaño algo mayor al de ka’í.
 
De: Feliciano Acosta Alcaraz y Tadeo Zarratea,
KA’I REMBIASAKUE
[Las aventuras de Ca'í]
(Asunción, 1994.
Traducción al castellano:
 
 
 
 
MBA'ÉICHAPA OIKO YPY KA'I

Peteĩ jey ndaje tujami ha’eñoite hógape, hogaygua kuéra ohógui omymbajuka ka’aguype. Ohasa heta ára ojere’ỹ rehe hikuái ha tujami ivare’áma, opágui tembi’u opyta va’ekue chupe. Tujami ndaje oguata asýma imarachachãmbágui. Otyryryhápe osẽ oheka yva aju ka’aguýre. Oguahẽvo peteĩ yvyra guýpe ojesareko yvýre. Ndohecháimarõ mba’eve ojesaupi ha ohecha mitãita yvyra rakãre, vy’apópe ho’u joa yva aju.

-Peitýmona chéve yva ajumi, chevare’a itereíko -he’i mbeguemi mitã nguérape.

-Mba’é reiko nderejupíri yvyra rakãre ore rojupi haguéicha - osapukái joja mitã nguéra tujamíme.

-Ha mba’éichaiko ajupíta ndaikatuvéimava aguata -ombohovái tu jami.

Upépe katu oñembohoryvéma hese hikuái, ova ova yvyra rakãre, opuka ha oiporavo yva porã porãvéva tujamíme ojechaukávo.

Tupã ohechávo ko’ã mitã tie’ỹ rembiapo, omoñe’ẽngu ichupe kuéra. Upéicha oikopa ichugui kuéra Ka'i. Upete guive opopo hikuái yvyra rakãre ikane’õ’ỹre.
De: KA'I REKOVEKUE
[La vida de Ca'í], Tomo I
(Asunción: RP Ediciones, 1994.
Traducción al castellano:
 
.
COMO APARECIO CA’I

Una vez un viejito se quedó solo en la casa, cuando todos sus parientes se fueron al monte a cazar. Después de muchos días no volvían y empezó a tener hambre porque se le acabó la comida. Era muy viejito, temblaba cuando caminaba y por eso casi no se podía mover. Arrastrándose salió a buscar en el monte frutas para comer. Al llegar debajo de un árbol miró en el suelo. Como no había nada, levantó la vista y vio una cantidad de niños subidos en las ramas, comiendo muy contentos frutas maduras.

-Tírenme un poquito de fruta, tengo mucha hambre -les dijo despacito.

-¿Por qué no te subís al árbol vos también, como nos subimos nosotros? -le gritaron los chicos al viejito.

-Y ¡cómo me voy a subir si no puedo ni caminar! -les contestó. Entonces se pusieron a reír y a burlarse más de él, iban de una rama a otra, elegían las mejores frutas y las comían mostrándoselas al viejo. Viendo Dios cómo se portaban esos niños malos, los maldijo y los volvió mudos. Así, se transformaron en monitos Ca'í. Desde ese día andan saltando entre las ramas de los árboles sin cansarse nunca.

De: KA’I REKOVEKUE
[La vida de Ca'í], Tomo 1
(Asunción: RP Ediciones, 1994.
Traducción al castellano:
 
 
(Fuente:
Intercontinental Editora,
Asunción-Paraguay 1999. 433 páginas)
 
 
 
 
 
 
 
 

ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA

EL IDIOMA GUARANÍ, BIBLIOTECA VIRTUAL en PORTALGUARANI.COM


(Hacer click sobre la imagen)

 





Bibliotecas Virtuales donde se incluyó el Documento:
IDIOMA
IDIOMA GUARANÍ - POESÍAS - MÚSICAS - ESTUDIOS
LIBROS,
LIBROS, ENSAYOS y ANTOLOGÍAS DE LITERATURA PA



Leyenda:
Solo en exposición en museos y galerías
Solo en exposición en la web
Colección privada o del Artista
Catalogado en artes visuales o exposiciones realizadas
Venta directa
Obra Robada




Buscador PortalGuarani.com de Artistas y Autores Paraguayos

 

 

Portal Guarani © 2024
Todos los derechos reservados, Asunción - Paraguay
CEO Eduardo Pratt, Desarollador Ing. Gustavo Lezcano, Contenidos Lic.Rosanna López Vera

Logros y Reconocimientos del Portal
- Declarado de Interés Cultural Nacional
- Declarado de Interés Cultural Municipal
- Doble Ganador del WSA