PortalGuarani.com
Inicio El Portal El Paraguay Contáctos Seguinos: Facebook - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani
MÁXIMO WILFRIDO ACOSTA RUIZ DIAZ

  TATÁPE GUARÃ, 2009 - Poesías en Guaraní de WILFRIDO ACOSTA


TATÁPE GUARÃ, 2009 - Poesías en Guaraní de WILFRIDO ACOSTA
TATÁPE GUARÃ, 2009

Poesías en Guaraní de WILFRIDO ACOSTA

Tapa: WALTER SALDÍVAR
 
© WILFRIDO ACOSTA
 
© Arandurã Editorial
 
Telefax (595 21) 214 295
 
Asunción - Paraguay
 
2009 (62 páginas).

.

a mi familia
 
y en especial a
 
Fátima y Stefi
 
las que van llenando
 
el pequeño espacio
 
de mi hogar.
 
Al Ing. Agr. Sergio Cantero,
 
por el apoyo desinteresado
 
en difundir lo nuestro.
 

PRÓLOGO
 
Idioma rico, el guaraní. Extraído de la selva y acrecentado al calor de las fogatas. Refleja lo que la vida integra en valores y pensamientos.
 
Es más; es lengua polisintética. Que crea sus materiales de manera concentrada. Así, una sola palabra puede y condiciona el vasto espectro de lo filosófico.
 
Acaso, y casi siempre, evita ahogarse en el pantanal de los adjetivos. Dice, razona, congela la fantasía. Posee una fuerza inusitada.
 
Enfrentándose a él, cualquier idioma se presenta íngrimo y demacrado, cual lengua de legajos. El guaraní supera en raíces, en perenne absorción de energías naturales.
 
Y bien, marchando en pos del texto presentado, digamos que WILFRIDO ACOSTA modula versos de admiración a la tierra, a la mujer, a la nostalgia, al amanecer, a la noche, al invierno, a la danza, a la sonrisa -esbozo bergsoniano-, a la madre, etc., confirmando así que la poesía se nutre de "circunstancias".
 
Concluye el poeta, si bien lo dijo al comenzar, que todo lo que vive, dinámico y temporal, termina confirmando el sabio decir hegeliano -ley universal por lo demás- que: "Todo lo que nace debe perecer". O repitiéndolo en otros términos, que seres y cosas marchan hacia la inevitable extinción, hacia el TATÁPE GUARÃ (justo titulo para el libro) -de cremación o incineración lenta o acelerada por el fuego-: cósmica majestad en la filosofía helénica y universal.
 
WILFRIDO ACOSTA es talentoso poeta, de clara concepción. Con trazos sutiles, breves como suspiros, rescata lo vivido y poco escriturado. Virtud esencial de lo literario: vividos por muchos, mentados por pocos.
 
Finalmente digamos en elogio al poeta, de que mantiene la honradez y modestia de los auténticos creadores. De aquellos quienes huyen del mezquino autobombo y de los provocados elogios de la publicidad, que en nada sirven. Puesto que él se afana en cumplir su excelsa misión: crear estrellas para la vida, luces y ascuas para el pensamiento, letras para la historia. De las que está hecha la poesía en su conjunto. Y la que permanecerá para la historia.
LUIS MARÍA MARTÍNEZ
30 de julio de 2009
.
 
 
 
 
TATÁPE GUARÃ
 
Apevénte che sy ndaikatuvéima
 
Ipohyietéma opaite mba'e
 
Ñande apyka oku'ẽpaitéma
 
Ñanderetavéma ko'ẽ ko'ẽve
 

Kuehe nde ere chekane'õitépa
 
à nde ryvykuéra opu'ã pya'e
 
Ha ndaikatuvéima jaiko jejopýpe
 
Ñande róga guýpe sa'íma jaike.
 
 

Opáguio ou ko tekotevẽ
 
Mba'asy sogue'ñane mongu'e
 
Oúva ho'upa ohóva ndouvéi
 
Ha ndaikatuvéi ni aipo jakepa.
 
 

Amo apyka mangoguýpe oĩva
 
Yma jaguapými ñañomongeta
 
Ko'agã okacha ovavapaitéma
 
Ñandéicha avei tatápe guarã.
 
 
 
YTY ATÝPE JETYPEKA
 
Oko'i ojuehe opepe
 
Opopo osapukái ondyvu
 
Ohupi oityvyro omboveve
 
Ojetypeka omopu'ã ogueraha
 
Mba'yru iñakãse mombyry
 
Inekuetenonde oguahẽ
 
Yvytúre oikumby ojere.
 
 
Yty aty ne ryakuã mombyry
 
Vare'áko rejokóva ndave
 
Ijaty nderehe hetaite
 
Mitãmi, isy ha itúa upeve.
 

Kuatia atã, kuatia vevúi
 
"Lata" pararã, "botella" ojeka
 
Anílce reheja upéva hepyve
 
Nde ndereraháirõ araháta che.
 
 

Yty opu'ã ichivu
 
Embyaty anive remombo
 
Eheja tokaru tapicha
 
Taipoty sapy'a ivy'a
 

Oúma yty, ejúke pya'e
 
Ejúke ndeave jaha chendive
 
Yty oguahẽ, yty hyakuãvu
 
Yty memete ñanderekove.
 
 
 

YVY REÑÓI
 
Aníkena jaipota
 
Ñande yvy oñemyrõ
 
Jaipyguara totimbo
 
Toveve moñái kusugue
 
 

Hendaguépe taheñói
 
Kumanda ha avati
 
Ñamyapesã oñondive
 
Mandi'o ha manduvi
 
 
Kokue akãme topopo
 
Guyraũ ha aka'ẽ
 
Jahejánte toveve
 
Tahory ñane ma'ẽ
 
 

Aníke opyta
 
Ñande yvy iñanandy
 
Taheñói taipoty
 
Ñande ry'ái rykuere
 
Ñañotyva ipype
 
Tahapo ha topu'ã
 
Anive ikusugue
 
Opyta ñande rehe.
 
 
MÁVAPA NDE
 
Upe pyhare
 
Roikuaa ypýrõ
 
Nde rete omoirũva
 
Ysapy ryjúi
 
Ha'etévaicha
 
Opukavyva
 
Kunu'ũgui
 
Nde resa ohesapéva
 
Mbyja ko'ẽjúicha
 
Omoirũ che guata
 
Kane’õ mbeguemi.
 
 

Mávapa nde
 
Ajevérõ emyangekói
 
Che ángã tyre'ỹ
 
Embohory, embosaraki
 
Ha nderupytységui
 
Osẽ omuña yvytu
 
Mbaraka rasẽ ndive.
 
 

Mávapa nde
 
Rehejáva ikangy
 
Mborayhu?
 
Opyta ha'eño
 
Tesaýpe oañuã
 
Tyre'ỹ
 
Ejechaukána
 
Sapy'ami
 
Yvytu renonderã
 
Ka'aru,
 
Ha eheja ta'ikã
 
Cherehe,
 
Osyrýva... Tesay.
 
 
 

APEVÉNTE
 
Apevénte rohenóita
 
Opyta haguã nde réra.
 
Omuesakã yvága poty
 
Mbaraka purahéipe.
 
 

Apevénte nde réra
 
Che akãme heñóita
 
Nemborayhu iñambuégui
 
Opytáva ityre’ỹ
 
 
Oho ombopoty yvoty
 
Ha apyta ysapýndie
 
Aha'arõ kuarahy resẽ
 
Panambi renonderã
 
 

Apevénte
 
Che aramboha amoñe'ẽta
 
Nde rérape
 
Epytánte emoirũ mborayhu
 
Ombojeguáva nde reko.
 
 
 

TAHÝI VEVE
 
Ama ohasa ramo
 
Jahecha ovevejoa
 
Ijatypa ojuehe
 
Opiriri oguahẽ.
 
 
Tahyime ndéko ha'e
 
Kururu rembi'urã
 
Reveve sapy'ami
 
Rejere upéi re'a.
 
 
Mba'etéma tahyimi
 
Mbykyetéma nde vy'a
 
Anivémana ama
 
Rehasa ha reraha.
 
 

Oréko nde tahyimi
 
Orereko ndéicha avei
 
Oĩhápe upe mimbi
 
Roveve oreatypa
 
Roko'ípa ojuehe
 
Ipua'evéva oveve
 
Ha upe opytava'ekue
 
Kururu rembi'urá.
 
 
 

EPÓKE
 
Petei
 
Mokõi
 
Mbohapy
 
Epóke
 
Pya'e
 
Esẽke
 
Emuña.
 
Esẽke
 
Eheka
 
Emaña
 
Maña.
 
Ekañy
 
Kañy
 
Epóke
 
Pya'e
 
Ani avave
 
Nderupytyse.
 
Peteĩ
 
Mokõi
 
Mbohapy
 
Hake osẽ.
 
 

Peteĩ
 
Mokõi
 
Mbohapy
 
Epóke
 
Pya'e
 
Emaña
 
Emaña
 
Eheka
 
¡Háke!
 
Okañy.
 
 
 

PYKASU
 
Nde ha'e pykasumi
 
Che rape rembohorýva
 
Ko'ẽtĩ remoñe'ẽva
 
Kuarahy renonderã.
 
Nendive ipotypa
 
Yvoty ka' aguypýre
 
Nde purahéi ombohorýre
 
Upe ko'ẽmbota.
 
 
Ahechárõ pykasu
 
Reveve tory vy'ápe
 
Hi'ãitémi reimehápe
 
Nerendápe añemboja
 
Evevénte ha ehasa
 
Amoite yvyra ru'ãre
 
Eguejýnte ko aimeháre
 
Topytu'u che py'a.
 
 
 

EMBOSCADA
 
Jandaikatuvéima aimé mombyry che Valle Porã
 
Ko che mbaraka ndojahe'ovéima chéicha aveí
 
Hi’ãnte aguahẽ upe reimehápe ka'aru javérõ
 
Tahendu upépe ku turuñe'ẽme oguãherõ oúvo ita jokaha
 
 

Nde ha'e che valle ysyry pa'ũme repu'ã mbeguéva
 
Ndehegui osẽva ita ipotypáva omimbi joa
 
Tyapu tarova nde apysa omboty ojekárõ hína
 
Kuarahy rata ombogue arai, nde pire joka.
 
 
Aguahẽmbotávo amombo pinda Arekutakuápe
 
Añemyakykuévo taikutu pira sapy'áitemi
 
Upéi tatakuápe ryguasu ka'ẽndie tahyakuãvuma
 
Amoite che ru, che sy ndie avei ojetavahu topukavymi
 
 
Jepente nde réra ipohyiete karai ñe'ẽme
 
Mayma oikuaáva ogueroñe'ẽ katuĩ mante
 
Oíva yvate ipo mokõivépe ñande rovasáva
 
Che táva Emboscada ha "San Agustín" peteĩ añete.

 
 
 

ÍNDICE
 
PRÓLOGO - LUIS MARÍA MARTÍNEZ.
 
*. TATÁPE GUARÁ/ YTY ATÝPE JETYPEKA/ YVY REÑÓI/ MÁVAPA NDE/ APEVÉNTE/ KO'ẼMBOTA/ ARAI/ PYHARE/ OGUÃHẼVO PYHARE/ OGUAHẼMA ÁRA RO'Y/ ÑEMBOKI SA'I/ REKEMI AJA/ CHE TYRE'Ỹ NDEHEGUI/  NERÕVETÃME/ NEMBA'ERÃMI/ NDE PUKAVYMI/ MARÍA CHE SY/ MITÃMI ANI NERASẼ/ MITÃMI/ MBURUKUJA/ CHE SY HA CHE RU/ NDÉVE GUARÃ CHE SYMI/ TUJA CHE ANGIRŨ/ ROSALÍA/ ÁPE AGUAPÝTA/ MBYKYMÍNTE/ ARAPY PUKUKUE ARAPÝRE/ TEKO ATE'Ỹ/ AMA AMANGY/ YSYRY/ JAGUA PIRU/ TUKU KARU/ TAHÝI VEVE/ EPÓKE/ PYKASU/ EMBOSCADA.

 
 
 
 

Para compra del libro debe contactar:

ARANDURÃ EDITORIAL

www.arandura.pyglobal.com

Asunción - Paraguay

Telefax: 595 - 21 - 214.295

e-mail: arandura@telesurf.com.py

 

 

Enlace al espacio de la ARANDURÃ EDITORIAL

en PORTALGUARANI.COM

 

(Hacer click sobre la imagen)

 

 

 

ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA

EL IDIOMA GUARANÍ, BIBLIOTECA VIRTUAL en PORTALGUARANI.COM


(Hacer click sobre la imagen)

 





Bibliotecas Virtuales donde se incluyó el Documento:
ARANDURÃ
ARANDURÃ EDITORIAL
IDIOMA
IDIOMA GUARANÍ - POESÍAS - MÚSICAS - ESTUDIOS
LIBROS,
LIBROS, ENSAYOS y ANTOLOGÍAS DE LITERATURA PA...



Leyenda:
Solo en exposición en museos y galerías
Solo en exposición en la web
Colección privada o del Artista
Catalogado en artes visuales o exposiciones realizadas
Venta directa
Obra Robada




Buscador PortalGuarani.com de Artistas y Autores Paraguayos

 

 

Portal Guarani © 2024
Todos los derechos reservados, Asunción - Paraguay
CEO Eduardo Pratt, Desarollador Ing. Gustavo Lezcano, Contenidos Lic.Rosanna López Vera

Logros y Reconocimientos del Portal
- Declarado de Interés Cultural Nacional
- Declarado de Interés Cultural Municipal
- Doble Ganador del WSA