PortalGuarani.com
Inicio El Portal El Paraguay Contáctos Seguinos: Facebook - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani
ROQUE JACINTO LOVERA (+)

  ÑANE RETÂYGUA YVOTYTY, 2000 - Poesía de ROQUE JACINTO LOVERA


ÑANE RETÂYGUA YVOTYTY, 2000 - Poesía de ROQUE JACINTO LOVERA

ÑANE RETÂYGUA YVOTYTY, 2000

Poesía de ROQUE JACINTO LOVERA

ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI

Asunción – Paraguay



       Don ROQUE JACINTO LOVERA, un poeta y estudioso de nuestra cultura e idioma Guarani, vive en el barrio asunceno de Vista Alegre. Allí, la Revista “Guarani Rayhupápe” del ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI lo visito y rodeado de sus nietos escuchó de él este relato:


       “Che chereñoiva’ekue Aka’ái, Compañía Arroyo Verde-pe, 16 jasypoapy (agosto) 1928-pe. Che sy héra Anunciación Lovera ha che ndaha’éi reconocido upévare namoîri che ru rerajoapy. Che akakuaákuri Ky’ỹindýpe, upépe aî 18 ary amboty peve. Upéi ajúkuri Paraguaýpe aike Escuela de Sanidad Militar-pe oiko peve chehegui aipo Idóneo Enfermero ha upe ára guive apyta Ejército Paraguayo-pe. Upeichahápe aime aveiRevolución del 47-pe oñepyrû guive opa peve (…) Upéi, ahupytývo umi ary oñekotevêva, asê (aje-jubila) ha apyta ápe, che rógape, che pehênguekuéra ndive.


       Che mitâ’imi guive añe’ê Guarani che sy ndive, ni vení nde’iriva’ekue oreve castellano-pe, ha upéicha rupi añe’ê porâ Guaraníme ha upéikatu añehekombo’emimijey ñane Avañe’ême. Aike mbo’ehaópe ha aikuaa Decoud Larroza-pe ha ha’e chembo’e heta mba’e. Omanoite peve ahamiva’erâ hendápe ha heta roñomongetámi; ha’etevoíko ku mba’émbo… Guarani opyta reipa che akâme. Ha’ete ku chera’ârômava’ekuevoi oikóvo pe karai ikatuhaĝuáicha chembo’e pe Guarani. Ndarekói peteî kuatia’atâ pe ñemoarandu reheguare omanojepégui chehegui Decoud Larrosa. Ha’e he’iva’ekue chéve oñeme’êtaha chéve jepémo upéicha ndahupytyjepéi upe mba’e ha ahechakuaa avei naikotevêiha.


       Upéi ame’êjepi che yvyra’ỹimimi ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI-ygua ndive. Heta mba’e aikuaa: káso ñemombe’u, tembi’u ñanemba’éva, ha mba’éichapa ñande reko yma”.


       El ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI ha editado un libro de Roque Jacinto Lovera: “Ñane Retâygua yvotyty”. Entre sus creaciones hay  además una obra en dos tomos aún inédita, titulada “Avañe’ê apytu’û”.


(De la Revista “Guarani Rayhupápe” del ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI,

dirigida por el Dr. Pedro Ernesto Escurra Franco)





ÑE’ÊPOTY VORE (FRAGMENTO POÉTICO)


“CHE REMBIASAKUE”

 


Ky’ỹindy táva oka


Tetâ arandu ryru


Arroyo ha ñu porâ


Loma Pytâme ajuhu


Luikue ha Sanja Hû


Tenda chevy’ahague


Torre Paso Jakarey


Moreno ha Tovatîngua


Mandu’ápe ahejáta


Ka’aguy ha ysyrýpe


Akaray Yguasúpe


Monday ha’e Parana


Paso Romero ha Laura


Juanita ha’e Cadena


Ka’aguýre oñemíva


Peême amombe’umíta


Chemandu’a porâite


Ho’árôguare che ryvy


Huguypami ahecha


Inimbépe opivoite


Ipýgui omosâingo


Ombokacha mbeguemi


To’apa mba’e ky’a


Hi’âme opytava’ekue


Ña’ême ombojahu


Ytaku vevúi porâme


Ha oikytî ipuru’â


Ha tuicha oñapytî


Omokâ ao potîme


Mamáme ombohasa


Ohupi omoñe’ê


Imemby kuimba’emi


Mombyrýgui ahecha


Hi’ânte ahupimi


Mamá ipochyeterei


Ndoipotái ni ahetû


Mombyrýgui ahecha


Apokosemínte hese


Che ryvy mitâ’imi


Ahupise ahechami


Mamá katu ipochy


He’i ojeharutaha


Hasê jepy’apymi


Añandu ipytuhê


Apoko iñapisusûre


Ikua’imi ojekuaa


Iñakârague porâ


Kamba ra’y pire


Michîmi guive ahupi


Che jyva ári okakuaa


Amoñe’êva ahetûmba


Ha che aguara Astete


Che ryvy ipahague


Hevi rehe opoñýva


Ha che amopininita


Jahechápa ndoguatái


Yvyku’íre opoñýva


Ky’águi iparapáva


Opivoite otyryrýva


Yvyraguýre opovyvy


Yvýre oñembosaráiva


Ha’e ni naikasôi


Heko porâva mitâ


Ndaipóri ha’eichagua


Peteî ko’ême oguata


Hetyma kangy’imi


Rasáko heko porâ


Nahasêi ni michîmi


Oguata oñanireíva


Ryguasu ra’y omuña


Omondýi ryguasu kuru


Ha hese opereréva


Omuñáva kure ra’y


Óga guýpe ndopytái


Ñanandýre ohose


Ha’eñomínte oikose


Ynambúicha ikañyse


Omuñáva ryguasúpe


Kure ra’y kavarápe


Sarambíko ojapóva


Pya’éko imbarete


Mávapiko oimo’â


Omondýima ryguasu


Ha orojáma ka’ay


Ikatupyrýma ryvýto


Opo’o nokambuvéima


Ha ojuhúva ho’u


Tembi’u ogapegua


Mandi’o, avati maimbe


Manduvi ha mbokaja


Rora kyra, kavure


Hû’itî ha perera


Okaru locro rykue


Mbaipy ha vori kesu


So’o apu’a, jukysy


Chipa guasu ha rora


Avati maimbe, pirekái


Kiveve, rora kamby


Chipa’i, mandi’o chyryry


Te de naranja rogue


Chipa’i, kure mbaipy


Hû’itî typyraty


Jukysy ha mandi’o


Hendive kamby he’ê


Ho’ukuaáma yva


Guavira, yvapurû


Arasa, mbokaja aju


Yvahái, ñangapiry


Merô, sandia aju


Sa’yju pytâ asýva


Pakuri, aratiku ñu


Ha aratiku ka’aguy


Oiko porâ che ryvy


Pyhareve kamby aku


Opoíma kambirégui


Opáma ichupe kambu


Opo’óma che ryvy


Ha hatâma oguata


Omondekuaáma kasô


Oñepyrûma oñe’ê


Pya’éko okakuaáva


Ko mitâ chapî’imi


Ha’eñóntema opipi


Ha avei oñemopotî


Ajépa ikatupyry


Ko mitâ kuehe guare


Mávapiko toimo’â


Rasáko oñe’êkuaa


Rehechárô omba’apo


Ykuápe oho y reka


Hy’akuápe ogueroja


Omyenyhê kambuchi


Kuarahy oiko mboyve


Omboty vaka ra’y


Korápe oñapytî


Ko’êrô toñeñami


Pyharevete opu’ârô


Omboty vaka para


Mamáme oñami haĝua


Kamby rambosaĝua


Ombyapéma chavurro


Kokuépe oho haĝua


Ogueraha rambosaĝua


Terere ruparâmi


Oipe’a avatiky


Omondoro mandi’o


Vuruháka renyhê


Oguerúvo hi’upyrâ


Ha’evéva che ryvy


Kokuépe ou ha oho


Tuguái po’íma otira


Mandyju omono’ô


Mitâ’i iñakâhatâva


Ndoikuaáiva kane’ô


Pytûmbýramo ha’e


Oguapy oñembo’e


Trompo omopyryrỹi


Balita oñembosarái


Cuartita ha kora’i


Ijasu ha ikuâvori


Pyhare iñakâhatâ irû


Ógape tenyhêtéva


Koréko pyharekue


Ñañandýre oha’â


Pandorga omboveve


Yvytu porâ jave


Ka’aru ha pyhareve


Luis-kuére oje’oipa


Golpe ñandu karu


Ñembosarái ymaguare


Paresenones, maravichu


Omombe’u pyharekue


Ysypo ári opopóva


Mávapa yvatevéva


Kuñáva ha kuimba’e


Oha’âva oñondive


Ituichavéma che ryvy


Oñembiso orendive


Kuñáva ha kuimba’e


Angu’áre rojerepa


Oime ombojeguakáva


Oturuñe’ê ha okay’úva


Angu’a rembe hyapúva


Ñaimo’â música pu


Ára guasu oĝuahêvo


Ára santo oje’eha


Rehendu ápe ha pépe


Oiko ñembiso jegua


Avati omongu’íva


Ha oîma ombovevéva


Ha avati mboguaha


Yrupême omboveve


Kuñataî ha mitâ


Tatakua ojatapýva


Miércoles santo ko’ê


Chipakuéra ojypáma


Ára guasu oĝuahêvo


Ndaiporivéima tie’ỹ


Tupâo ha ñembo’épe


Ñambohasa arete


Ndaipóri oguata hatâva


Kavaju ári ojupíva


Ha mitâ isarakíva


Ndojehechái mamove


Ára santo javeve


Ndaipóri juru tie’ỹ


Oñemboki ha oka’úva


Pyhare ha arakue


Jueves, viérnes santo


Maymáva ni ndokarúi


Rombo’aje arete


Tupânói ha ñembo’e


Ñesûháme ñembo’épe


Rohova’erâ rotupâitû


Ñandejára ha kurusúpe


Rojaivy ha rohetû


Pyharérô ndojekéi


Ñembo’e ha purahéipe


Maymáva oreko’êmba


Rombo’ajévo Tupâ


Opa rire aretekue


Rohóma jepe’ava


Roikojey mba’apópe


Rojapo haĝua tata



Fuente en Internet: Leer original (hacer clic) en

(http://cafehistoria.ning.com/profiles/blogs/neepapara-roque-jacinto...

<http://cafehistoria.ning.com/profiles/blogs/neepapara-roque-jacinto-lovera> )

 

 

 

ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA

EL IDIOMA GUARANÍ, BIBLIOTECA VIRTUAL en PORTALGUARANI.COM


(Hacer click sobre la imagen)

 





Bibliotecas Virtuales donde se incluyó el Documento:
ATENEO
ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI
IDIOMA
IDIOMA GUARANÍ - POESÍAS - MÚSICAS - ESTUDIOS
LIBROS,
LIBROS, ENSAYOS y ANTOLOGÍAS DE LITERATURA PA...



Leyenda:
Solo en exposición en museos y galerías
Solo en exposición en la web
Colección privada o del Artista
Catalogado en artes visuales o exposiciones realizadas
Venta directa
Obra Robada




Buscador PortalGuarani.com de Artistas y Autores Paraguayos

 

 

Portal Guarani © 2024
Todos los derechos reservados, Asunción - Paraguay
CEO Eduardo Pratt, Desarollador Ing. Gustavo Lezcano, Contenidos Lic.Rosanna López Vera

Logros y Reconocimientos del Portal
- Declarado de Interés Cultural Nacional
- Declarado de Interés Cultural Municipal
- Doble Ganador del WSA