PortalGuarani.com
Inicio El Portal El Paraguay Contáctos Seguinos: Facebook - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani
GUMERSINDO AYALA AQUINO (+)

  Poesías en Guaraní de GUMERSINDO AYALA AQUINO


Poesías en Guaraní de GUMERSINDO AYALA AQUINO

Poesías en Guaraní de GUMERSINDO AYALA AQUINO.

 

YVYRA’ỸI OMYMÝIVA

Aletea el espíritu de los Libros Sapienciales de la Sagrada Escritura
en las reflexiones expuestas en estas 11 estrofas.
El autor pasa revista a la barahunda de papeles
que el ser humano caracteriza en el escenario de la vida.
Descubre la realidad íntima de ese ser desconcertante.
Realidad bien humilde. Pero tiene un destino sublime.
¿El camino? Evitar el mal, obrar el bien.
Vitalidad vigorosa, expresividad, espontaneidad
y originalidad palpitan en sus versos.
El ritmo pareciera querer reflejar la escabrosidad
del camino que recorrió su musa inquisidora.
 
.
Hasypevéko ha’éta/ Ndajaikuaái mavavéva,
che py’apýpe hatãva/ mamo pevépa jaháne,
aréma chemoangatáva/ mamoitépa japytáne
ko’ágã péina ta’e,/ jajuhu pe pytu’u,
ñe’ẽ poravo pyre/ jake, japáy, jakaru,
tahekýi che ñe’ãpygui/ jakái ha jachyryrývo
ha anohẽvo che kữ guýgui/ tapére jatyryrývo
pende pópe tañohẽ./ ñamuña pe yvytu.
.
Yvypóra yvy ra’ỹiva/ Maymávante yvy ári...
sapyhápente jaikóva,/ ñandekuéra ñaimo’ãva
taperã jaiporavóva.../ kuatiágui ñaipovãva
ñama’ẽvo tenonde,/ upevaha arandu,
ndajaikuaáiva ñande/ ñamongaru apytu’ữ
tenonderãme oĩva/ heruguãva kuaaségui
ha upéicha jajepoíva/ ára resa rechaségui.
jaipykúi ñande rape./ ha akóinte oĩ pytữ.
.
Hetáko oĩ pe máva/ Ñandéko chéve guarãrõ
iko’ẽ imba’e kuaáva,/ mymbami hesaite’ỹva,
pyhare omoesakãva/ oñoñe’ẽ ñaikữmbýva
kuapaha rerekua,/ ha aópe ñañemonde,
ha’eñónte oguata/ mboriahu ỹrõ kate
ha ha'ete oikuaapáva/ peteĩchante mitãicha
arapýre ohasáva.../ ao guýpe karameguãicha
oikuaa’ỹva haperã./ akóinte hína ñande.
.
Jahasávo arapýre/ Mba’e guasúicha jaikóva
mayma ñañembotavývo,/ arapýre jaguatávo...
ñande py'a mbohorývo/ vy’apavẽ ñamuñávo,
Ja’e ñane aranduha,/ ha máva piko ÑANDE?
upéichante jaikopa/ ñandéko pe mba’eve
ha avave ndajaikuaári,/ jaikopáva ojoykére,
araka’épa yvy ári.../ yvy ra’ỹi pe tapére...
ñandekusuguétaha./ upéva hína ÑANDE.
.
Ha maymánte py’arópe/ iporãvéne jaikórõ
ojoyke'y ojoykére,/ marangatu poru ãme
jaikojoa ojoapére/ ha yvytu kuarahy ãme
ha jakaru ojuehe/ ñaipovã py'aguapy,
ha ja'e ñandejehe/ anive jajohapy
jaikoha tesapysópe,/ ojopopía ratápe
jarekoha ñande pópe/ jaipotárõ aipo yvápe
ára resa pehẽngue/ ñane ãnga oguejy.
.
Mymbáichante jaikokuévo
hyvatã ha imboriahúva
yvy ape ñaikarãi
avave ndajahechái
araka'épa osóta,
ñande rekove omanóta...
avave ndajaikuaái.

Gumersindo Ayala Aquino
Asunción, 22 de julio de 1962.

//
CHE ÃNGAPÝPE TUPÃ
 
Al sobrevolar las nubes vibra esa chispa divina
que palpita en el poeta e incita el vuelo de su inspiración hacia Dios.
Se produce el vuelo como de mariposa en torno de un foco de luz.
Revoloteo accidentado.
Rima no bien lograda, frases que no se deslizan con facilidad
y gracia, como suele ser familiar a este maestro en el buen decir guaraní
cuando hiende el aire en el ámbito de lo creado.
 
.
(Mokõi porundy ñe’ẽ papapy - Soneto)
Arai áripi ahasávo, yvága rehe ama’ẽvo...
mombyry ajesarekóvo, aporandu che jupe:
mamóiko Tupã oikove? ha yvytu ahasa kuévo
he'i chéve chapysápe: Ndajahecháiko chupe.
.
. Tupãme ko rehekáne yvága ryjúi mimbípe
. jasy, kuarahy ha yvýre, rehecha’ỹre mamove.
. Rehekáne ko y apére, ñu rovyữ, ka’atýre,
. ha'éko kirirĩ hápe ne ãngapýpe oikove.
.
Ha mávapa nde yvytúre reñe’ẽva chapysápe
ha eréva aipo oikoha Tupã ko che ãnga kuápe?
Ha chéko hína ne ãnga ha pýrinte aikove.
.
. Tupã katu chepype... ne ñe’ã mbopopohára
. Rehecha’ỹre ichupe, ha'éku hína nde jára
. Ha'e oiko chepype... ha che pe nde rekove.


//
AIKOSÉNTE

Cada estrofa -de versos octosilabos que riman el 2º con el 3°, el 4° con el 8° y el 6° con el 7°-
es un primoroso racimo de ingeniosos piropos con que Gumersindo,
el artista devoto de la pulcritud, elegancia y cortesía,
requiebra deliciosa y delicadamente a la mujer.
¿Qué figura de mujer esplende en la inspiración de un poeta guaraní?
 

.
Aikosénte... yvytúrõ
ha nde ypýipi ahasakuévo
vevuimi roipejukuévo
tahetữ pe nde syva,
ha upéi ku mitã ñañáicha
tamoasãimba pe nde áva
iñapopẽ hyjuipáva
ha upe rire tahasa.
.
. Aikosénte... yvotýrõ
. ha aimemi nde yvotytýpe
. ha eju ne kuã apýpe
. che po'o mbeguekatu,
. chemoĩ nde po pytépe
. ha nañoite reikuaaháicha,
. chemoñe’ẽ ku mitãicha
. ha upéi rire cheretữ.
.
Chemoĩ nde pyti’áre
taikomi nde jeguakárõ
ha py’ỹinte chemomorãvo
ejayvy ha cheretữ,
ha upekuévo nde py'águi
enohẽ nde pukavýpe
rerekóva ne ãnga pýpe...
hendýta ne mborayhu.
.
. Aikosénte akãngytárõ
. ha aĩmemi pe ne akã guýpe,
. ñanaño pe pytữ guýpe,
. tachejopy nde rova,
. ha upéicha hágui nde kéra
. mbeguekatu rejerévo
. nde juru ohasakuévo...
. ha’e tacheretữmba.
.
Aikosénte ne mbo’ýrõ
ndajúri ñasaingohápe,
taikove nderayhupápe
upépente cheañomi,
ha sapy'ánte rejayvýrõ
tahecha kirirĩhápe,
rerekóva ñemihápe
mokõi guyratĩmimi.
.
. Hi’ãnte reikuaa’ỹre
. aiko pe yva ajúrõ…
. ha ne rãi chembojurúvo
. ne rembe tachepyte,
. nde yuhéi ambogue kuévo
. tacherapy nde ratápe,
. ha aguahẽnguévo yvápe…
. ta’u pe nde eirete.
 

Gumersindo Ayala Aquino
Paraguay, 1963
 
 
 
 
 

ESCUCHE EN VIVO/ LISTEN ONLINE:

AICOSENTE

 

Intérprete: DÚO MÉNDEZ LÓPEZ

 

 


 

 

 

Fuente: LAS CIEN MEJORES POESÍAS EN GUARANÍ. Con nuevas incorporaciones y grafía actualizada. Por PEDRO ENCINA RAMOS y TATAJYVA. Asunción-Paraguay 1997 – 425 páginas.
 

 
QUISIERA SER - AIKOSÉNTE (POESÍA - TRADUCCIÓN)
 
Quisiera ser como el viento
y al pasar muy cera tuyo,
al soplarte suavemente
la frente tuya besar,
y luego, niño travieso,
desparramar tus cabellos
que en bellas ondas refulgen,
y luego, sin más, pasar.
 
Quisiera ser una flor
para estar en tu jardín
y que con la punta de tus dedos
me arranques con suavidad,
ya en la palma de tu mano
como tan sólo tú sabes
arrúllame como a un niño,
para besarme después.
 
Ponme entonces en tu pecho
para que sea tu adorno,
y a menudo al admirarme
a besarme, agáchate.
Y entonces, del corazón,
retira con tu sonrisa
lo que tienes en el alma
ese fuego de tu amor.
 
Quisiera ser almohada
y estar bajo tu cabeza,
y, a solas, en la penumbra
que me apretuje tu rostro.
Así, quién sabe, si en sueños,
quizás al darte la vuelta
pueda tu boca al pasar…
besarme sin cesar.
 
Quisiera ser tu collar
y colgando de tu cuello,
vivir con mi amor sublime
allí con mi soledad.
Y quizás al agacharte
admiraré en mi silencio,
lo que allí tienes a escondidas
tus dos blancos pajaritos.
Quisiera, sin que tú sepas,
ser esa fruta madura,
y al morderme con tus dientes
tus labios absorban mi ser.
Y que al apagar tu sed,
me quemes en tu fuego ardiente,
y justo al llegar al cielo
pueda libar de tu miel.
 
Obs.: Esta clásica poesía se convirtió en canción, con la música de José Domingo Morínigo. La traducción al español, que es casi literal por cada verso, se brinda con fines exclusivamente didácticos, sin pretensiones poéticas.
 
Fuente: TORGA, Rudy: Antología de las mejores poesías en guaraní, Editorial El Lector, Asunción, Paraguay, 1998. Formato 13 cm × 21 cm, 214 páginas.
 
 
 
 
 

Edición digital: www.guaranirenda.com (Link caduco, revisado en Febrero 2024)

 

 

 

 

 

 

GALERÍA DE MITOS Y LEYENDAS DEL PARAGUAY

(Hacer click sobre la imagen)

 

 

 

 

 

ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA

(Hacer click sobre la imagen)


 

 





Bibliotecas Virtuales donde se incluyó el Documento:
MÚSICA
MÚSICA PARAGUAYA - POLKAS y GUARANIAS (PARA E
IDIOMA
IDIOMA GUARANÍ - POESÍAS - MÚSICAS - ESTUDIOS



Leyenda:
Solo en exposición en museos y galerías
Solo en exposición en la web
Colección privada o del Artista
Catalogado en artes visuales o exposiciones realizadas
Venta directa
Obra Robada




Buscador PortalGuarani.com de Artistas y Autores Paraguayos

 

 

Portal Guarani © 2024
Todos los derechos reservados, Asunción - Paraguay
CEO Eduardo Pratt, Desarollador Ing. Gustavo Lezcano, Contenidos Lic.Rosanna López Vera

Logros y Reconocimientos del Portal
- Declarado de Interés Cultural Nacional
- Declarado de Interés Cultural Municipal
- Doble Ganador del WSA