PortalGuarani.com
Inicio El Portal El Paraguay Contáctos Seguinos: Facebook - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani
FÉLIX DE GUARANIA (+)

  PERURIMA HA VYRORIMA REKOASAKUE, 2011 - CUENTOS DE PERURIMA - Por FÉLIX DE GUARANIA


PERURIMA HA VYRORIMA REKOASAKUE, 2011 - CUENTOS DE PERURIMA - Por FÉLIX DE GUARANIA

PERURIMA HA VYRORIMA REKOASAKUE

 CUENTOS DE PERURIMA

 

Por FÉLIX DE GUARANIA

 

BIBLIOTECA DE OBRAS SELECTAS DE

AUTORES PARAGUAYOS Nº 8

 

EDITORIAL SERVILIBRO

25 de Mayo Esq. México

Telefax: (595-21) 444 770

E-mail: servilibro@gmail.com

www.servilibro.com.py

Plaza Uruguaya -Asunción -Paraguay

Dirección editorial: Vidalia Sánchez

Presentación: Carlos Villagra Marsal

Selección y prólogo: Osvaldo González Real

Tapa: Carolina Falcone

© SERVILIBRO

Esta edición consta de 14.000 Ejemplares

Asunción, noviembre 2011 (101 páginas)

Hecho el depósito que marca la ley N° 1328/98

 

 

 

 

 

 

 

 

 

PRÓLOGO

 

Por OSVALDO GONZÁLEZ REAL

 

         Peru Rima, personaje mítico, conocido en varias culturas, representa al pícaro, al urdidor de males y bromas pesadas, que con toda desfachatez se burla de los poderosos. La mayoría de sus desmanes lo hace contra personas odiadas por el pueblo: la autoridad constituida (el juez, el gobernador, el cura), de tal manera que representa para sus humildes congéneres un rebelde anárquico, un defensor de los pobres contra las arbitrariedades del poder.

         Nadie conoce, con certeza, su origen, el lugar de su nacimiento, o quienes fueron sus padres. Como su origen es mítico, su procedencia se pierde en la noche de los tiempos, es un héroe cultural sin tiempo y sin lugar.

         En inglés lo llaman "Trickster" y en alemán "Till Eulenspiegel", el burlador, el pillo, urdemales. Normalmente, va acompañado de un doble (que es su contrario) y que es tonto y no astuto y taimado como él. Su leyenda se remonta a la época de la colonia, ya que fue traído a América por los conquistadores españoles que lo conocían en Europa y que, probablemente, a su vez, lo heredaron de los árabes que conquistaron la península y que, seguramente, lo habían conocido a través de los cuentos maravillosos de origen persa o hindú.

         Este simpático personaje justiciero es, quizá, una proyección del inconsciente colectivo que busca -a través del relato de las travesuras de Peru Rima- vengarse del gobierno que lo somete por medio de los impuestos y servicios forzados.

         Su ingenio es proverbial, su astucia, infinita. Cuando es capturado por la policía y condenado a muerte, logra que le concedan "una última voluntad"; ésta consiste en la posibilidad de elegir el árbol del cual lo han de colgar. Extrañamente, una vez en el bosque, no encuentra ninguna rama de su agrado y cansados de andar a la deriva, los verdugos lo abandonan a su suerte. Por otra parte, la marmita que, aparentemente, hierve sola, es una estafa promovida contra el cura del pueblo. Las demás peripecias -relatadas junto al fogón campesino- incluyen engaños y tropelías sin cuento, que provocan risas entre un público humilde pero avisado, como en el caso de la rama que florecía joyas y que se la vendió al estanciero.

         Cuando Perú Rima, toma un poco de arcilla y amasándola crea una paloma, su gemelo Vyro Rima lo imita y surge un monstruoso sapo. En el fondo ambos representan, quizá, el Bien y el Mal en lucha eterna, como los dioses maniqueos.

         Finalmente, podemos decir que estas historias son una válvula de escape para un pueblo sometido que padece injusticias y que por medio del humor cáustico logra una catarsis liberadora.

         La versión poética de Félix de Guarania, investiga la genealogía folklórica del "engañador" y sus insólitas aventuras durante la colonia, la dictadura de Francia, el gobierno de los López, y la época de la Guerra Grande.

 

 

ÑEPYRŨMBY

 

         I

 

Heta árama aiko aguyguy,

Ndojeíri ko che akãgui,

Mamo aimehápe aimehágui

Che ñe'ãre opovyvy.

 

Mba'e nipo che apyhy,

Pyharekue che ñatõiva,

Arakue katu okoróiva

Ombyavo'ói che ruguy.

 

Aguata javérõ aháva

Ha ndahechái che rape,

Ha'a añembota ha aike,

Jepémo ra'e apa'ãva.

 

Che tavyta katuete,

Opa che mbohopehýiva.

Néima añakãpire'ỹiva

Ha amóme ave che rasẽ.

 

         II

 

Oñeporandu meme

Mba'épa chéve ojehu

Ha che cheresa aikutu,

Yvága rehe ama'ẽ.

 

Che korasõ omohatã

Peteĩ mba'e aikuaáva,

Ñemondýipe che rejáva

Ha akãnga'úpe apyta.

 

Tuichaiterei mba'éma,

Mávaiko che aiko haguã

Umíva aromandu'a...

¡Ajéiko che tavyetéma!

 

Nda'aréi niko ahecha

Ko arohoryete mba'éva,

"Martín Fierro" rehegua

Imombe'upy añetéva.

 

Che mbopy'a perere

Opaite mba'e ohasáva

Ha opa rupi osẽ porãva

Iñarandu rehe ae.

 

         III

 

Nane retã rembiasápe

Oimépo ha'eichaguáva

Karia'y hekokuaáva,

Nomotĩri hapichápe.

 

Aheka ha ahekavéva

Ha ÑANDUÁpe ajuhu,

Hákatu upe jave osẽva

Che ñatõi MBOPIPUKU.

 

Ajo'ovévo che akã,

Pya'e che akã hakúva,

Che py'are ojekutúva

Upe KARAI VOSA...

 

Ñaimo'ã vaicha ahecha

Omono'o umi tapére

Ha ogueraháva ijapére

Mitã ñembosarairã.

 

Ha mba'e piko ajapóta,

Maymáva che mbyetia'e.

Che kuã apýrama ave asóta,

¡Aikuatia hi'ãite...!

 

         IV

 

Upéi katu, peichahágui

Apyta che ratãmba.

Ajaparo pe aimehágui,

Mano nungápe ha'a.

 

Oguyguy vaicha mbyja,

Che resape sapepáva,

Ha mbeguemi ohendukáva:

"Amóina PERURIMA..."

 

Tuichaite che ruguyhýi,

Nañeñanduveiete...

Opa che repotihýi,

¡Mba'e nipo ajapose!

 

Che apytu'ũ ndoikovéi

Ahecha morotĩmba...

Upépe añemohenda

Ha nacheakãnga'uvéi.

 

Apu'ã añemborari,

Asapukái, che rasẽ.

Péva ha'éma, ha'e

Ajora ha añapytĩ.

 

         V

 

Ramiromínge oipyaháva

Karaiñe'ẽ syryrýpe,

Kóva ko che ayvu atýpe

Cheháma péina ambojáva.

 

Pehendumínte aipota

Sapy'ami, che irũnguéra,

Ko imombe'upy añetéva,

Ñañemoarandu haguã.

 

Tove tapeikuaami

Perurima rehegua.

Taivai ha taiporã,

Ñane ñe'ã omopotĩ.

 

Peru rape jaipukúi,

Ivai ha iporãhápe,

Ku ñañemoangatahápe

Peichagua ndajajuhúi.

 

Upévare añeha'ã

Ko kuatiáre ajapo,

Hekovekue ñemo'ã,

Aniche peñemyrõ.

 

         VI

 

¡Ha Peru, Perurima!

Mamóma piko reime.

Ejúke, eju pya'ete,

Tahendu nde rekoasa.

 

Péina hendy ha overa

Ko kuatia morotĩ,

Ipype tamoĩmi

Reiko vaekue rehasa.

 

Reju rirérõ jepe

Mombyry para mboypýgui,

Ndereko jerohorýgui

Heta mba'e ñanohẽ.

 

Oime jepéko he'íva

Nde ruha mboypyriguára

Ha nde sy katu apeguáva,

Ápe ñemoñangue'iva.

 

¡Ha taha'e ra'e ha'éva

Tuguy nderehe oguatáva,

Paraguái nde yvy teéva

Ha ojehe nde reraháva!

 

         VII

 

Heta aguyje ko ahejáva

Che pytyvõmiharépe,

Ku Ramiro, che asyguépe,

Kuimba'e momorãháva.

 

Ha ahávo ahecha ahenói

Porasỹ ha Yrasẽma,

Tachepytyvõ pya'éma,

Mbaraka tamboavo'oi.

 

Tetã javeve aipykúita

Cho Peru rapykuerére

Ha taraha ko che apére,

Hekoasa tamongukúi.

 

Tachepo'a po'avéva,

Che sy amyrỹipe ha'e.

Ha tosyry che ñe'ẽ...

¡Ko guarani he'ẽtéva!

 

Namomba'e, che irũnguéra

Ñande ru rapykuére...

Ko'ágã ñaikotevẽva

Ñande apykue apy apére.

 

 

 

INTRODUCCIÓN

 

         I

 

Ha mucho que deambulo,

permanece en mi mente,

en el sitio donde estoy

me taladra la cabeza.

 

Ignoro lo que me pasa,

toda la noche me agobia,

y se enardece de día

enturbiándome la sangre.

 

Si acaso voy caminando

y no diviso el camino,

caigo me golpeo y entro,

aunque me quede atascado.

 

Voy orillando la locura,

y vivo adormilado.

Me acaricio la cabeza

y me quedo sollozando.

 

         II

 

Preguntan frecuentemente

que es lo que me sucede

fijo mis ojos arriba,

mirando el azul cielo.

 

Me endurece el corazón

una cosa que conozco,

que me deja asustado

y me quedo mareado.

 

Es cosa superlativa,

¿Quién soy yo para andar

esas cosas memorando...?

¡En verdad que enloquecí!

 

No hace mucho que yo vi

eso que yo aprecio tanto,

las historias verdaderas

que cuentan de "Martín Fierro".

 

Me hace latir diferente el corazón

las cosas que le ocurrió

y de todo salió airoso

gracias a su inteligencia.

 

 

         III

 

Será que en la historia patria

cabrá alguien quien lo emule

sombre de buen corazón,

le quien nadie se avergüence?

 

En mi búsqueda incesante

o encontré a ÑANDUÁ,

pero en ese mismo instante

se hizo sentir MBOPIPUKÚ.

 

Cuánto más mi mente hurgaba,

Me entusiasmé en realidad,

clavado llevo en el alma

aquel KARAI VOSA...

 

Pareciera que lo veo

fue por el camino junta

y va llevando en su hombro

juguetes para los niños.

 

Y digan que puedo hacer,

todos ellos me entusiasman.

Se me inquietan los dedos,

por las ganas de escribir.

 

         IV

 

Después, de repente

me quedé endurecido.

Caí del sitio donde estaba,

casi muerto me caí.

 

Destellaban las estrellas,

alumbrándome más y más,

y suavemente me decía

"Allá está PERURIMA..."

 

Tremendo susto me di,

en el aire me quedé...

Ganas de todo tenía,

¡No supe qué cosa hacer!

 

Mi cerebro se detuvo

en blanco, blanco quedé...

Ahí me acomodé

y dejé de marearme.

 

Me levanté iracundo,

grité, lloré.

Esto es, me dije

desaté y até.

 

         V

 

Como escribe Ramiro Domínguez

en fluido castellano,

en este canto reunido

esta vez yo lo escribo.

 

Sólo quiero que escuchen

un momento, mis amigos,

esta narración verdadera,

para sumar sabiduría.

 

Es importante que sepan

la historia de Perurimá.

Que sea buena o mala,

transparenta nuestras almas.

 

Recorramos el camino de Perú,

tanto en lo bueno y lo malo,

cuando estamos preocupados

algo igual no hemos de encontrar.

Por eso voy a intentar

y pondré en estas hojas,

su hermosa historia de vida,

espero que no se enojen.

 

         VI

 

¡Oh Perú, Perurimá!

¿Dónde estás?

Ven, ven pronto,

tu historia quiero escuchar.

 

Aquí ilumina, brilla

este blanco papel,

quiero impregnar en él

tus pasos por estas tierras.

 

Aunque de lejos has venido

del otro lado del mar,

De tu alegre, simpática vida

aprendimos muchas cosas.

 

Existen quienes afirman

que tu padre es extranjero,

tu madre de este lugar,

y fuiste engendrado aquí.

 

¡Y que sea lo que sea

la sangre que te recorre,

el Paraguay es tu patria,

te lleva en sus entrañas!

 

         VII

 

Dejo muchos agradecimientos

a quienes me han ayudado,

a Ramiro, mi hermano,

hombre de talento admirado.

 

Y andando voy a llamar a

Porãsy e Yrasẽma

que pronto vengan a ayudarme

para afinar la guitarra.

 

Caminaré a lo ancho de la patria

por las huellas de Perú

y llevaré en la espalda,

para ir divulgando su historia.

 

Que yo tenga suerte y más suerte,

pido a mi difunta madre.

y que fluyan mis palabras...

¡En este dulce guaraní!

 

Valoremos, compañeros

las huellas de nuestro padre...

Que ahora necesitamos

saber de nuestro pasado.

 

 

AMONO’O

IMOMBE’UPY MIMI

PERU REHEGUA

 

 

         ITÁGUI OIKO JUKYSY...

 

Heta mba'ére ikatúva

Ñane mandu'a ko'ápe,

Perurima rembiasápe

Ko'ẽ ko'ẽre ojehúva.

 

Ha upéicha katu peteĩ ára

Ivare'aiterei...

-Araka'épo ohasáva

Tyvatã ra'ytomi-

 

Ipy'a tarovaitégui

Ha'e ojapyhy tape

Mamópo toho ra'e,

Pe ipy'a kororõitégui.

 

Oñandu isevo'i kuéra

Ijahy'ópe ojupi,

Hendy apovõ omongu'éva,

Ogue'ẽtama voi.

 

-Peru, mba'éiko ojehu

Ko ne arandueteíva,

Rehejátaiko okuchu

Pe ne apytu'ũ eíra!

 

Upévo ojetyvyro,

Oñeko'õi ha opu'ã,

Ojepy'amongeta

Ha péicha ojupe osoro:

 

 

-"Ani rejepy'apy,

Marã piko, che ra'a,

Jaikóta ñane kangy!

¡Jaiporu mba'ekuaa!"

 

Amóme oipykui tape,

Ohove tenonderãvo,

Jepy'ajoko rekávo

Ña Chive rópe oguahẽ.

 

Ohasakuévo ohupi

Itaky omoinge ivosápe

Ha oñandu pe ijahy'ópe

Jukysy ryakuãnguemi.

 

Ohechávo ña Chivépe

Ikorapy oitypei,

Oñembojáma voi

Ombota mbota okẽme.

 

"Ña Chive, aju jakarúvo",

Ojepetéma chupe...

"Nde niko hina ra'e",

He'i pe guãiguĩ oguahẽvo.

 

-"Tereho chéve ko'águi,

Nde oti'ỹ, rova'atã...

Noromoingei, roikuaágui,

Tereho ejatypeka!"

 

Tekorei ndeichaguápe

Yma namongaruvéi...

Ere eréva erehápe,

"Ko'ápe nandejavéi"

 

¡"Mba'e aña piko ajapóta",

Oñendymokõ Peru...

Ha peichahágui ogueru

Mamópa ojapi ha ohóta.

 

Imandu'a ku itakýre

Tapépe ohupi vaekue.

Ha upepete... ¡Nde raitýre!

Pe itágui ojapo paje.

 

Oho ombota'ỹ haguépe,

Óga porã peteĩ...

Oiko ña Merécha upépe,

Hovasyetéva guãiguĩ.

 

"¡Maiteimípa, che sy!

Iporã, ajépa ko ára.

Tandepo'a, Ñandejára

Tome'ẽ ndéve tory".

 

"Mávapa nde, karai,

Mba'e piko reipota,

Mamóguipa rejumi..."

Ha okẽ juruvy oipe'a.

 

"Mombyrýgui péina aju,

Osẽháguio kuarahy.

Ita nde pajéva aru,

Ojapóva tembi'u"

 

"Ko mba'e hechapyrãva,

Remombe'u, karai...

Péva ha'e pe aipotáva,

Tambogue py'a nandi"

 

Perurima ojasuru

Ne'irãmirõ guarã,

Kosinámema oiguyru,

Pya'éko ojapo tata.

 

Ojapyhy japepo

Ha ýguima omyenyhẽ.

Opupúma ita paje.

¡Mba'épa toha'arõ!

 

Upéiko ojere jere

Ha Meréchape he'i:

"Ikatu haguã heve,

Namoĩna sevoimi.

 

Ku "pápa" rembyremi

Ndou vaíri vaerã,

Kesu, kumanda, avati

Ha oime ku so'o kyra.

 

Ñamoirũmi mante arã,

Ña Maria, ko ita paje,

-Héraguima hesarái-

He haguã, mba'épa ere.

 

Ou ha oho pe guãiguĩ,

Korapývo opovyvy.

Ha Peru katu oguapy

Upépe oñembyesa'i.

 

Sapy'ánte hãimbiti,

Ijatukupe ohe'ỹi

Ha itavýta pe guãiguĩ,

Hyekuepo'i ojehýi.

 

Ha nda'aréirõ guarã

Pe japepo timbokue,

óga jerépe hyakuã,

¡Vokóike ojeju meme!

 

Peru katuko opu'ã

Oipyvu pe japepo,

Ipatulápe oha'ã

Ha hégui opa opopo.

 

"Pejúke, peju joa

Ja'u kuchara jerépe,

Ha heve haguã ñandéve,

Perúkena ityrarã..."

 

Maymáva ho'a ho'a

Hógape kuéra peve.

Oguerúva karuve

Ha mandi'o, jahecha.

 

Vy'ápe okaru hikuái

Ha Peru ojererovu,

Ita ipajéva ojekuai

Ha ojapo karuguasu.

 

Hyvatãporã rire,

Peru ojereropu'ã,

Ha he'i ohotamaha...

¡Mba'e piko oipotave!

 

Torypápe umi guãiguĩ

Ojapichypa chupe...

Néima katu ojerure

Ojevy haguã voi.

 

"Voieténte aju jevýne",

Ohokuetévo he'i,

"Ndachearéi vaerã, aipyhýne,

Ko tape... ha ambiri...!"

 

¡Kóva katu mba'etéma!

Aniche ivare'ave...

Ivosápe ita paje

¡Mba'éiko oikotevẽvéta!

 

 

         VYRORIMA HE'ÍVA...

 

Heta mba'e ha'e'ỹva,

Ápe ha'e oguehohẽ,

Oimérõ ha'e jevýva,

Marave ndoikói, aje.

 

¡Maravichu, maravichu!

Pehendúva pehendu...

 

"14 de Mayo ára

Isásórõ ñande yvy,

Ko'ẽ pyahu oñembojáva,

Rosẽ roguerohory"

 

"Tavayguára ñesãso

Oguahẽvo upe hu'ãme,

Oñepyrũ ko tetãme

Tekojoja ojepyso"

 

"Ore pópe tetãsã

Roñomoirũma vy'ápe,

Romba'apo torypápe

Ko Paraguái topu'ã"

 

"Ko ñesãso ndaha'éi,

Oguahẽva ijehegui

Ku akãrakúgui rei...

¡Upe japu che nda'éi!"

 

"Tavaygua ombo'e jepytaso,

Umi ohupi vaekue héra,

Pa'i Cárdena, Antequera,

Omyatã ñande reko"

 

"Umi ñande jereguápe

¡Mba'eve ndo'a porãi!

Ha oñeha'ã ñemihápe,

Péichapa nomomarãi"

 

"Aipo Espínola okoroi,

Paraguáije tojoaju

Ha Guenosáire tou

Heseve tojejopoi"

 

"Upevére Paraguái

Oñemyatã myatãvéva

Ha umi vyrope ojojai

Ha ko'ýte tuichavéva"

 

"Ha ako Belgrano oguahẽro

Oñemombóma ore ári...

¡Ha oréma vokóike ipiári

Takuarýpe roho upérõ"

 

"Aty oiko iñypyrũha

-Velazco upépe okapu-

Ha opu'ã ojererovu

Ijehe ñane retã"

 

"Kuimba'e imbojoja'ỹva,

Francia, Yegro, Caballero

Pytã, morotĩ, hovýva

Omoñepyrũva upérõ"

 

"Mil ochociento catorce,

Ko'ẽ pyahu omondoro

Karai Francia vy'apópe,

Tendota ojeporavo"

 

"Petỹ rokýicha opu'ã

Ñande yvy marane'ỹ.

Henyhẽ mba'erepy,

Maymáva ijyvy porã."

 

"Omboty tetã rokẽ

Avave oike'ỹ haguã,

Ñesãso omboha'ete,

Vy'apavẽ oñemoña"

 

"Ha upéi ha'e oho rire,

Oiméma hekoviarã

Carlo Antonio Tendota,

Jeroviaha kuimba'e"

 

"Hendápe aja aipopyhy,

Che "servicio" aikuave'ẽ.

Ha Peru ave ijati'y

Tembiaporãme omboja"

 

"Hetaite roime vaekue

Tenondete sapukáipe.

Jurua, ñe'ẽ jojáipe

¡Tatapejúpe roike!"

 

"Ha che ryke'y, hekópe,

Péicha péichante oha'ã,

Ohupi jepeko ipópe

Tetã ao pyahurã..."

 

"Jepevénteko irari,

Ha'e Paraguái hekópe.

Ha che aha voi

Che mondo haguépe Lópe."

 

"Európape aha chave

Aikuaaha'ã potávo,

Ha heta mba'e aikuaávo,

Amba'apo upe rire"

 

Che ryke'y ojapyhy

Kokue "La Patria" ha "Estancia"

Ha tara'e iposyry,

Omba'apo vaekue opáicha"

 

¡Péina aña omoinge ipo

Ha Výro rembireja

Osoro ha oña'yña

Havẽ, ituju ha he'õ!

 

Aipeju, amonguarahy,

Tiña'ã jepe aiporu

Ha upévare ijapehũ

Oñohẽ che resay...

 

Ndaikatuvéi ahecha

Mba'etépa he'ive...

Hákatu amo uperire

Hasypeve hesakã.

 

Che resa'ỹi ramoguáicha

Aipekáva jevyevy,

Mbegue mbegue arojevy

Upe tapykueveguáicha.

 

Ha upéi jopara para

Ikatu jevy ahecha,

Ha umíva amoĩ ko'ápe

Jepeve pa'ã pa'ãpe.

 

 

- Tiña'ã: Anteojo

 

 

 

         VYRORIMA KUATIA JOAPY...

 

Hasypevéko ikatúva

Amyesakãmi jevy,

Vyrorima omombe'úva

Paraguái rekopoaty.

 

"Don Carlos Antonio López"

-He'ive Vyrorima-

"Oiporu mba'ereta

Franciakue opytáva ipópe"

 

"Omoñepyrũ jevy

"Seminario" he'íha

Ha "Academia" verapy

Ñe'ẽ porã rehegua"

 

"Mandu'aháva osẽ

"Repertorio Nacional"

"Paraguayo Independiente"

Pya'etéma ave oveve".

 

"Ha ñe'ẽ mbokuatiaha,

Paraguái mba'e teetéva

Omba'apo retia'éva

Heta mba'e oikuaauka"

 

"Aula de Filosofia" guive,

Dieciséis Mitãrusu...

Európa peve oguahẽ

Ohekávo arandu"

 

"Ha umi mba'eta ojapóva

Hysyikuévo jaipapa...

Paraguái, ñane retã,

Mombyryete peve ohóva"

 

"Don Carlos-pe ombyekovia

Ta'ýra Solano Lópe.

Ha'éma "bandera" ipópe

Upégui ogueroguata"

 

"Mba'e ojejapo vaerã

Ijatýva ápe ha pépe

Vy'a ha tekoaguyjépe

Maymáva oguãrarãmba"

 

"Péicharõpa ava oimo'ãta

Ñande yvy imarãtaha,

Ha nipo ra'éva opáta

¡Ha yvýre opytataha!

 

"Umi tetã mbohapy

Ñande jerére oguahúva,

-Ñuhã omosambukúva-

Outaha ñande rapy"

 

"Ñane retãygua ohetũvo,

Solano-re ojejopy...

Ha ha'e, ituru ombopúvo

Kyse, mbokápe ondyry"

 

Péina ágã aike jevýta

Aipykúi tape che año...

ỹro katu che tavýta

Vyro kuatia oje'o.

 

Asẽ okápe aporandu,

Umi tuj a tujavépe

Topovyvy ymaguarépe

Tomomyi akãngatu.

 

Ha tachemoirũ ikatúva

Vyro ñe'ẽ myesakãme

Ha topyta ñane akãme

Hetave mba'e ipyahúva.

 

Che rohendu ha aikuaa

-He'i osẽvo karia'y-

Mba'épa jepy'apy,

Oikóvanga ne ra'ã.

 

"Eheja tama'ẽmi,

Anichéneko aharu

Ha peichahágui agueru

Ñe'ẽresa kytomi"

 

Ha jarovia'ỹ vaerã

Pya'etéma omopotĩ.

Ha péina ápe amoĩ

He'íva Vyrorima.

 

 

 

         PARAGUAY "ALIADO" POGUYPE

 

Jápyke aiko amombe'u

Ñane retã rembiasa,

Peru ha Vyrorima

Rekovekue añapi'ũ.

 

Výro kuatia che pópe

Añeha'ã amyesakã

Jepevénte oña'ỹña

Tujágui ou ha ohópe.

"Upe ñorairõ opávo

-He'i upe Výro kuatia-

Paraguaýpe oikepa

Ipópe Icuéra ho'ávo.

 

"Ha po ro'y pukukue,

Tembiguái ndive omandáva,

Sarambi mante ohejáva

Ápe, pepe ha amove...

 

Upe "Aliado", monda,

Nomohembýi mba'eve,

Okẽ guive ogueraha

¡Mba'e nipo ohejave!

 

"Tetã Reko Kuatia

Pyahu ojapo vaekue,

Ñande reko omoingoe

Ha ohundi tekojoja."

 

"¡Mba'e oheja ñorairõ!

Maymáva iñembyahyipa.

Ha mbovymi tetãygua

Ogueropu'aka heko."

 

"Upéi osẽ umi pytagua,

Ñanderejámarõ yvýre,

Hapykuerépe oheja

Hembiguái ñesambyhýpe"

 

"Ojehecha porãite

Mba'épa oipota hikuái:

Aipo "ñesasõ" rãngue

Ombopyguy Paraguái."

 

"Teko pyahúje omoĩ,

Aipo "civilización"

Ha oñepyrũ "la función"

Ñande apyhy morombi.

 

"Aipo ‘eheja tojapo’

Ombohapóvo hikuái,

Oipehe'ã Paraguái

Ha ombopoty Nueva York."

 

"Agosto 15 guive

-Ocho setenta ryepýpe-

Sarambi, mba'e hypýpe

Guarani retã oike."

 

"Aliado rekombo'épe,

Tendotáko ojopyru...

Tetã ndoikovéi ha'epe

Ha "omanda" umi aruru.

 

 

- "Eheja tojapo": "leser faire"

 

 

 

         ÁPE OPA CHE PURAHÉI

 

Ápe opa ko purahéi

Heta mba'e omombe'úva,

Perurima oguerúva

Oporombojepyhéi.

 

Ha Vyrorima, tyvýra,

Ñaimo'ã ojererovúva

-Ha'éko ku iñarandúva-

Okirirĩ ha ombyatýva

 

Tekoasa hechapyrã.

Kuimba'e jeroviapýva

Tembiapógui okañy'ỹva

Ñande ykére oñemyatã.

 

Jahupíkena yvate

Pe ñande kéra yvoty,

Ani jaguevi mba'e

Ha imarã jeroviapy.

 

Ndaha'éiko mba'eve

Oimérõ jajejopýva...

Ñane ñe'ãme hendýva

¡Nane myañáne amove!

 

Ñane retã jahayhúva

Péina pépe ojepyso,

Ñapu'ã ñamondoro

Toguahẽ ko'ẽ ipyahúva.

 

Perurima ha ityvýra

Rembirejakue oikovéva

Akoi ñande resapéva

¡Ára ypytũ toharýva!

 

 

 

     

 

 

 

 

 

 

 

ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA

(Hacer click sobre la imagen)

 

 

 

 

ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA

(Hacer click sobre la imagen)

 





Bibliotecas Virtuales donde se incluyó el Documento:
EDITORIAL
EDITORIAL SERVILIBRO
IDIOMA
IDIOMA GUARANÍ - POESÍAS - MÚSICAS - ESTUDIOS
LIBROS,
LIBROS, ENSAYOS y ANTOLOGÍAS DE LITERATURA PA...



Leyenda:
Solo en exposición en museos y galerías
Solo en exposición en la web
Colección privada o del Artista
Catalogado en artes visuales o exposiciones realizadas
Venta directa
Obra Robada




Buscador PortalGuarani.com de Artistas y Autores Paraguayos

 

 

Portal Guarani © 2024
Todos los derechos reservados, Asunción - Paraguay
CEO Eduardo Pratt, Desarollador Ing. Gustavo Lezcano, Contenidos Lic.Rosanna López Vera

Logros y Reconocimientos del Portal
- Declarado de Interés Cultural Nacional
- Declarado de Interés Cultural Municipal
- Doble Ganador del WSA