PortalGuarani.com
Inicio El Portal El Paraguay Contáctos Seguinos: Facebook - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani
GREGORIO GÓMEZ CENTURIÓN

  JAKU’EKE RYKE’Y , ANGEKOI KOKUE RAPERE, PE ÑE’E OÑEMBOHETEVO OIKOVE ÑANDE APYTEPE - Poesías en guaraní de GREGORIO GÓMEZ CENTURIÓN


JAKU’EKE RYKE’Y , ANGEKOI KOKUE RAPERE, PE ÑE’E OÑEMBOHETEVO OIKOVE ÑANDE APYTEPE - Poesías en guaraní de GREGORIO GÓMEZ CENTURIÓN

JAKU’EKE RYKE’Y , ANGEKOI KOKUE RAPERE,

PE ÑE’E OÑEMBOHETEVO OIKOVE ÑANDE APYTEPE

Poesías en guaraní de GREGORIO GÓMEZ CENTURIÓN

 


JAKU’EKE RYKE’Y


Chokokue ra’y mayma, ñande py’a niko hory,
javy’a japukavy, ñama’e ramo ojuehe
ñañandúre imbarete ñane ame mborayhu,
hi’a ko tape pyahu vokóinte ñaroguahe.


Ryke’y ha ryvykaéra ñapu’a jasapukái,
ñambo viva Paraguái, javy’a ha jajuayhu.
Ku ka’agay jaiguyry, ojoykére jahapa
tahoky juayhu pora, taipoty, tahyakuavu.


Ñandekuéra chokokue, ndaha’éi jepoheiha
ñane ame hesaka Ñandejára ñe’engue,
ate’y ha kyhyje mombyryma opyta,
ojuajúmagui ojuehe pyapy, corazo ha aka.


Ñandekuéra chokokue tapia jaiko asy,
mboriahu ha mba’asy ñande retérehe okaru,
péina hasýpe jaju jaipykúi ypy tape
ñande rayhúgui tupa, ñandéve ohejava’ekue.


Guarani ra’y añete ohayhuvaera heta,
ani angáke jaheja pytagua oñembohory,
ha’ekuéra ñande yvy kuatiáre ojoguapa
ha chokokue ra’y tee, yvy yre japyty.


Karai tera sykuéra, ha oiméva mita pyahu,
maymavaitéke jajuaju ñane mbarete hagua,
jaku’éke lo mita, ñahendúke oñoñe’e,
ipora mante jake, kokuegue tyre’y eta.

 


ANGEKOI KOKUE RAPERE

 

Yvytu kangy ryakua yvoty, haku vevuimiva
tape ka’aguyre, ku ño rembe’ype ñasémbotaite
mymba ka’aguy ojevykaháguí haitýpe ojerévo
ombopiriri ñana roviru na che andúi ete.


Kuarahy resévo, pe ára rapópe pytá kangymíva,
péina omombe úma agaite herante ko’émbataha.
Ku mbyja ko’e hesa poraitéva péina yvatemíma,
ha ipopy ’yivéma oñombohovái guyra tataupa.


Ndaikuaa porai jata’i aju tera aratikúpa
kyakua poraitéva, che mopirimba, che rupi rupi,
agamo ra’e, hesaká mivéma tire ra’e hína
che ra’y mimíme ógape ajerévo aroguahemi.


Ko’aicha mba’éko mitá mboriahúpe rasa ombovy’áva,
ndorekói rupi hetave jey ñembosarairá.
Ombohoryete hekove kyryi sapy’a ojuhúro
ñangapyry ñu, kyha ysypo, kavaju yvyra.


Ha hi’arive upe che ra’y tenonderamiva
aréma ikangy, okepa rei, nda hetia’evéi,
hi’aitéko chéve aipohanouka poha arandúpe,
ko’agante aréma ojere vat, ndo aporavéi.


Ha katu oime heta ñemity pora che kokuépe,
jepeve yvy jára peteí irundýgui oipe’ava’era.
Aha’aroite ikatu hagua ko ro’y pahápe
hembýmo anga chéve viru akytami ñepohanora.


Peicha ko añete añamindu’u che kokue rapére,
ha aimo’a’yetére peinama ajuhu ko’e sakamba.
Ikatunga’umo ko’a che añandúva apoi yvytúre,
tojekuaami chokokue reko rasa ipohyiha


Néi, tañepyrúna ko che ka’api, jepe che añomíro,
ikatu va’erako jasyho mboyve hu’a ahupyty.
Tajovasami ha tejeture Tupame upekuévo
che ra’y ypykue, vokóinte ikatúro, tehesai jevy.


Ha araka’etéíko ikatu aveíne peliengue maymáva;
japay, ñapu’a, jajetyvyr o ha jasapukái.
Jajeputasóvo teta rayhupápe guarani añetéva
namomdyryry, aréma oipykuáva ñande Paraguái.


 


PE ÑE’E OÑEMBOHETEVO OIKOVE ÑANDE APYTEPE

 

Tyapu reínte ramo pe ñe’e,
ñandéve nde’iri mba’eve ahe;
ñahendu añete mba’e parara
ha katu pya’e ñane monguerái,
na ña mokovéima, na ñanhenduséi
guelele atyra, pelele jovái.


Ñe’e ndaha’éi tyapu rei,
ñe’e ko hete, ijuru, hesa,
ñe’e ikoraso, hi’ánga, ipyapy,
upéicha rupi ñe’e jahecha,
ñe’e añetére japoko kuaa;
ñe’e ndaha’éi parara reí.


Hetave jevy tyapu’yetére
ñe’e añete oñeñanduka,
tembiapokue ári jehesaperante
tyapu rekópe ojeporuka
tembiapo pytúgui ñe’e añete
ndoikuaái ha’e tyapu guelele.


Ha katu heta guelele jaryi
ndohayhúi rasáva ñe’e añete,
tove katu umiva ta iku jere
tokuirikuikui, toperepepe,
ijahy’okuágui tombopororo
hyakua raguinóva ñe’e re’ongue.


Guelele rayhuhára apytépe
tou ouhágui, ko’ava ñe’e,
te’iko he’iva, taporaiteve
maymáva ohendúne guele meme,
ha upéicha rupi guelele jevy,
ijurúguikuéra ñahendúne ose.


Ty’ái, kane’o, apajeréihápe
tyapu jarakuéra ma’e ro poguype
ñe’e añete oñembohete
ha upeto guive mborayhu memégui
ijehe añonte na imandu’avéima,
hapicha rayhúma omotenonde.


Yvu resati tapia osyry’va
mboryahu ykua: Tupa rekove
ha upégui hoy’u ñe’e añete
ha upéicha rupi mborayhu meme.
Tembiapo ndaipóri, ndapóri ñe’e
ndopupuiro ikuápe Tupa rekove.


Ñe’e tembiapo, tembiapo ñe’e,
ha ndaupeichakuévo, tyapu guelele;
tembiapo pyahu, tekove pyahu,
arapy pyahu, tempiapo añete,
tempiapo guasu TEKOJOJARA,
péva ko ha’e AÑETE ÑE’e.


GREGORIO GÓMEZ CENTURIÓN (1938). Perito en agronomía, se especializó en Sociología Rural en París. Actualmente se encuentra entre los indígenas guaraníes de la región del Amambay. Ha dicho de él Rudy Torga que «para G. Gómez Centurión el poeta vive en un eterno retorno hacia el ‘Sermón de la Montaña’».

 

 

Fuente: El trino soterrado. Paraguay : aproximación al itinerario de su poesía social. Tomo II- Autor: LUIS MARÍA MARTÍNEZ- Edición digital: Alicante : Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes, 2002 N. sobre edición original: Edición digital basada en la de Asunción (Paraguay), Ediciones Intento, [1986].

 

 

 

 

ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA

EL IDIOMA GUARANÍ, BIBLIOTECA VIRTUAL en PORTALGUARANI.COM


(Hacer click sobre la imagen)

 






Leyenda:
Solo en exposición en museos y galerías
Solo en exposición en la web
Colección privada o del Artista
Catalogado en artes visuales o exposiciones realizadas
Venta directa
Obra Robada




Buscador PortalGuarani.com de Artistas y Autores Paraguayos

 

 

Portal Guarani © 2024
Todos los derechos reservados, Asunción - Paraguay
CEO Eduardo Pratt, Desarollador Ing. Gustavo Lezcano, Contenidos Lic.Rosanna López Vera

Logros y Reconocimientos del Portal
- Declarado de Interés Cultural Nacional
- Declarado de Interés Cultural Municipal
- Doble Ganador del WSA