NIÑO ARAPEGUA PURAHÉI , HOSE OHECHA IKÉPE y GUYRA KOMPUÉHTO

Poesías en guaraní de CARLOS MARTÍNEZ GAMBA

NIÑO ARAPEGUA PURAHÉI

PEJU MITÃNGUÉRA

Peju mitãnguéra

ha petupaitũ:

yvága mba’e jára

oiméma ou.

Anítei peje:

-Oremboriahu-,

ha’e oipotánte

pene mbarayhu.

Pegueru merõ

ha avatiky,

pegueru avei

ñangapiry.

Óga kapi’ípe,

ovecha keha,

peĩ háicha guive

tapeho joa.

Penemyesakãne

peteĩ mbyja

ha’e oi hápe

oúva opyta.

Ou ave ipiári

mbohapy arandu,

kuarahy resẽ guio

ha ndaje ogueru

óro, mirra, insensio

ha oñesũ hikuái

mboriahukuemícha

Mitãmi rovái.

HOSE OHECHA IKÉPE

Hose ohecha iképe

oje’e ramo chupe:

-Eróde, mburuvicha,

nde ra’ype ojukase.

-Epu’ãke ha eraha

pe mitã isy ndive

ha Ehítope epyta

Eróde omano meve.

Pya’e opu’ã Hose

ha upe pyhare voi

Ehíto rape oheka,

anítei oñemonambi.

Eróde ipochy eterei,

oimémo ojukaukapa

mitãkuimba’e mimi

Velẽ ijereygua.

Kóicha oiko he’íva

Heremía marandu:

-Sapukái oñehendúta

Ramáme, tasẽ guasu;

Kóicha oiko he’íva

Heremía marandu:

-Sapukái oñehendúta

Ramóme, tasẽ guasu;

Rakél hasẽ imembýre

ndaipy’aguapysevéi.

Imemby omanombágui

jahe’ónte ipurahéi.

Ojevy mbohapyvéva

Eróde omano rire.

Nasarépe hogarã

ojogua karai Hose.

Ta’ýra ndie lekaja

yvyráre omba’apo,

Maria katu kokuépe

avati omono’õ.

GUYRA KOMPUÉHTO

Peñembojáke peiméva

oimérõ pehenduse

agóhto ro’y peteĩ rõ

jejuka oiko va’ekue!

Ypajere rembe’ýpe

guyrakuéra oñombyaty;

Kuarahy Mimby santo’ára

tuichaite ojerohory.

Oguahẽma Alonsíto,

Chiripepe ha Yryvu;

ityvyta ñuvaitĩ

oúvo Ñakurutü.

Loríto tuicha opiguy,

Ikupymbavã rei,

Kirikiri oike kuévo

Pykasu tuicha ipirĩ.

Chochĩ oturuñe’ẽ po’i

oiko mboyve ichugui yso.

Ha kyse ipóncho guýpe,

oñemboja Taguato.

Máta máta kuetépente

Taguato oipopyhy;

oñakcãity Karakarápe,

Ñahanóme opukavy.

Mbopi Guasúma katu

jerokyhápe oikese:

-Jepevémo ndepepo,

ndehegui rokyhyje-.

Karãu oguahẽ avei,

rasaite ijao hũ,

ha oiméne imandu’a

oúrõ pe marandu

he’íva chupe: -Karãu,

anivéna rejeroky,

aju romomarandúvo

oimemaha omano nde sy-.

Ynambu Kogoe oguahẽ,

ha ipógui hembireko;

opáichavo, opurahéi:

-Mamópa, mamópa reho.

-Reime, reimépa kuña-.

Ha’e okyhyje terei

anítei guyra apiha

ikuñáre oñembyesa'i.

Ijayvu guasu hikuái

Jakurréi tĩ sa’yju,

oñondivénte hory

opurahéi ha oka’u.

Guyrakuéra ovy’a,

opopo, ojeroky.

Aka’ẽ, heko tujápe,

oguahẽre ojepovyvy.

Upévare ipochy Ano:

-Nde reiko ñanemotĩ,

ko’ãgaitéma ñaguahẽ

ha oĩma kéha ndehegui-.

Chopĩ ma katu ipochy

ha osẽ ojetyvyro:

-Naiporãi niko, lopi,

reiete reñe’ẽ ro-.

Kuruvíta oñemyrõ:

-Che rehépa peñe’ẽ,

jepeve cheresa’í

poikutúne katuete-.

Piriríta oñemondýi,

oñani, oñembokoty,

oike kuévo nipo ra’e,

ikygua iepe oity.

Opa rire ñeko’õi

Piriríta ojejuhu

kygua’ỹgui haguevu’ã

iñakã chara guasu.

He’i Kuchui Guyguy:

-Ndehegui ñañemondýi,

pe ne akã ivaiete,

tereho eñemoapesỹí-.

Ikuñáre oñe’ẽgui

ipochy jey Ano,

ha tuicha oñemborari

ha ikyse oharyvo.

Pochýgui ndohechavéi;

Taguatópe oikutumo’ã;

Taguato ojehekýivo

iku’áre ojeporeka,

ha onohẽ avei ikyse,

yvýre oharykyty:

Ano hũ ho’a yvýpe

ha ojehyejopy.

Oguahẽ tahachi kuéra

Taguato katu okañy.

Piriríta hasẽ Anóre

ha yvýre ojepokyty-.

Ñahana hasẽ soro...

He’i Kuarahy Mimby:

-Oikopóma oiko va’erã,

pembyaíma ieroky-.

Apevénte amombe’úta

ako pyharépe guare.

Jeroky ha vy’ahágui

osẽ Ano re’õngue.

Fuente:

ÑE’ẼPOTY ATY – VOCES DE POETAS EN GUARANÍ

Por FELICIANO ACOSTA y NATALIA KRIVOSHEIN DE CANESE

Editorial Servilibro,

 Asunción-Paraguay 2005