PortalGuarani.com
Inicio El Portal El Paraguay Contáctos Seguinos: Facebook - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani
CARLOS MARTÍNEZ GAMBA (+)

  YVYTIMBO TIMBOKUE, 1999 - Poesías en guaraní de CARLOS MARTÍNEZ GAMBA


YVYTIMBO TIMBOKUE, 1999 - Poesías en guaraní de CARLOS MARTÍNEZ GAMBA

YVYTIMBO TIMBOKUE, 1999

Poesías en guaraní de CARLOS MARTÍNEZ GAMBA

Editorial SURUKU'A

Asunción – Paraguay, 1999

Impreso en Ediciones y Arte

Enero 2000 (141 páginas)


 

 


YVYTIMBO TIMBOKUE


Yvytimbógui ché aiko,

yvytimbópe ajevýyta

ko'ẽrõiténte, che año.


Mbykýta che rekove

yvytimbónte ha'éva,

yvytimbo timbokue.


         Puerto Rico, Misiones, Argentina

         l, jun., 1992




MOMBYRY OHÓTAVAPE


Ndé, nde róga rehejáva,

rehótagui mombyry,

ha'esemínteko ndéve:

- Ani rejepy'apy...


- Katuete tetã ambuére

rejuhútagui tory

omokãva yvytúicha

nde rováre tesay.


- Aníke rekyhyje

rehótagui mombyry...

Aikuaáguinte añe'ẽ

à mba'égui, che ryvy...


         PR, 1, jun., 92




KANGUE ÑEMBOYKU


Ché naha'arõsevéima...

Pévare, che mbiay'uhéi

omyenyhẽ ñipytũ

vaígui che purahéi.


Araka'ete pevépa

kóicha aikóta ché.

Che mbiay'uhéi rata'y

ombyakúta che kangue.


         PR, 1, jun., 92




GUYRA HA'EÑO


Che róga ndaha'evéima

che róga kuehe guare.

Chéve ĝuarã mba'evéma

ndé rehoite guive.


Ha che irũ nguéra he'íma:

- Mba'e rehepa oho

ha ndereja ñemo'ã

mba'e guyra ha'eño.


Opaite mba'e oĩva

iñambue che hegui:

Kuarahy omimbive'ỹma,

Nde pore'ỹgui oñemi.


         PR, 1, jun., 92




VY'A'Ỹ


Vy'a'ỹ chembopiru

ha mbiay'uhéi chekutu:


Upe ahayhúva ché

mombyryetémane oime.


         PR, 1, jun., 92




KO'Ẽ'Ỹ


Mba'éichamo naiko'ẽiri

ko'ẽ rehoitetaha...

Che purahéi ñembyasy

oñepyrũta ojera.


Pore'ỹ omoñepyrũta

che mbaretekue monda.

Che rekovégui oikóta

mba'ekuaa'ỹharã.


         PR, 1, jun., 92




MÁRÕMA


Pytũ ojepysóma,

vy'a'ỹ osoro

ha techaga'únte

chepy'ajo'o.


Ne pore'ỹnguénte

che ñe'ẽre oĩ,

ha ete ikatu'ỹva

ichugui ajei.


Che'ãko'õmbáma

che rembipota.

ñipytũ pavẽicha

py'atarova.


Che py'ápe oiméma

tata hembipe...

Chembohuguypáva

tesarái kyse.


Márõma ha márõma

ché jeýta ché:

Che reko kuatiáre

kóichamane oime.


         PR, 1, jun., 92




TA'ARÕREI


Pyhare, ndé rehecháva

che kerasy, eroĝuahẽ

mamo ha'é oimehápe,

ã purahéi asyete.


Ha ere ichupe avei

tasẽmente aikoveha

ha'é chereja haguére,

ha akóinte aha'arõha.


         PR, 1, jun., 92


 

YRO'Y ÑAÑUVÃ


Ha mávapa ohenduséne

che mborayhúgui guare;

máva apysápepa aitýta

chemoañomi ramo ndé.


Mávapepa amombe'úta

ogueha che kuarahy;

nde hegui ajepe'ávo

cheañuãmba yro'y.


Che resa noñembotýiri,

ikatuve'ỹva ake;

pyhare ijapyra'ỹva

rehente aiko chepyahẽ.


"Ko'émbávo oĝuahẽta",

ha'e aikóvo che jeupe,

ha pya'e ahechakuaa

tuicha ajejavy hague.


Ha ajahe'o jeýma

ko'ẽmba jey peve,

amoñepyrũ mbotávo

che py'a japu ñe'ẽ.


Cherasy nepore'ỹgui,

ndakuerasevéi voi...

Ka'aru omanoháicha

amanóne ché avei.


         PR, 1, jun., 92



TEINDY


Ha ndépa, pykasumi,

Nderasy cheicha avei.


Ha nerasẽme ere

Nderevy'ahái ete.


Térãpa ché ndekyvýguinte

Cheporiahuvereko,

Ha upévare rejora

Tapére nde jahe'o.


PR, 1, jun., 92




KOROCHIRE PYTÃ


Korochire purahéi

chembopy'apiro'y.

Ikatu oporohayhúgui

peichaite peve hory.


Heta iterei pyhare

ake'ỹ rehe ahasa

arombyasýgui aikóvo

pore'ỹ mbuku paha.


Herungua ivevuive ramo

ikatúne rojuhu:

Sapy'aite peteĩme

arekóne pytu'ũ.


Korochire purahéi

tekópe omboaguyje.

Mba'éichamo ché avei

upéicha añemoñe'ẽ.


Korochire purahéi

chembopy'apiro'y;

vy'a'ỹgui chepe'a

ha omokã che resay.


         PR, 1, jun., 92




SUINDA


Suinda omondyry

te'õngue aorã:

- Chiht, chiht!, ahendu

pyhare puku aja.


Suindáicha avei

pyhare ndakéi,

aikogui aheka

che rembiay'uhéi.


Che remimbyasy

tuichaverei.

Suinda omondyry

che rekovemi.


Iñe'ẽ oikuaa

che remimbyasy:

- Chiht, chiht!, che py'a

suinda omondyry.


Suindánte oikuaa

che tyre'ỹngue,

ha che mborayhu

re'õngue omonde.


- Chist, chist!, pehendu,

suinda omondyry

savana oñañuãva

mborayhu asy.


         PR, 1, jun., 92




PYKASU ÑEMOÑE'Ẽ


Pykasu, che reindymi,

ndéicha aveíko ché

che rembipotágui

amano mbotaite.


Hesehápe che py'a

tatápeicha ochyryry.

Che rekove, mba'evénte,

che rete katu yty.


Mba'evéma ndarekói,

ndaroviái mba'evete;

chepy'anandi reíma,

mba'erãpa aikoseve.


         PR, 1, jun., 92




TESARÁI KANGUE


Ako cherasy ramo guare

- mborayhúgui che rasy-,

osyry che rete ykégui

poyvi veve peteĩ

tuguýgui iñapovõva.

Ha apyta ama'ẽ

arapyahu yvyra kaiguére.


Akaru mbokaja ratĩ hu'itĩgui

ha guaviju apesã re'õnguépe

añehembekyty.


Añembojahu peve

ha mara'ỹmema ajevy

ako yvotyty reityguypýpe.


Yvyrarogue roky kyrýu rehe

mainumby ojepepokyty,

ha aratoguekuiha ysypo hovy

ra'ỹingue raviju

che akã rehe omyasãi

tesarái kangue.


         PR, 3, jun., 92




YVYRA AYSYKUE


Ne ra'anga che resápe

jepí ĝuarãma oĩ,

ha che py'ápe katu

ne mandu'ánte oñemi.


Temimbyasy chejopy

rohechave'ỹ vove.

Nde rova ahecha ramo

mante aikoseve.


Ne mborayhu che ruguýre

vaicha yvyra aysykue.


         PR, 5, jun., 92




MBORAYHU RAPE'Ỹ


Osyry che resay

Ahecha ramo upe trẽ

Ohomaha mombyry.


Mba'eicha rupímo ché

Yvy rape amboty

Ha arapytu rape.


Ndahapéi che mborayhu...

Tahape'ỹnte yvy,

Ára ha para guasu.


         PR, 5, jun., 92




TESAY MBO'Y


Rehechápa ko mbo'y

Itaverágui omimbíva.

Che resaýnte ha'e,

ho'ysã atãmbamíva,

ahendúgui rehotaha

ndéve ĝuarã añomíva.


         PR, 5, jun., 92




ÑASAINDY'ỸME


Pyhare oikorei ñasaindy'ỹme,

jasy japepohũ oityvyro,

guyra ñipytũnte ndokéiri

ha anguéra katu opa rupi oiko.


Póra cheve nachemongyhyjéiri,

mombyry che py'águi Te'õ;

ndaipóri che yke rehe ipyahẽva;

suinda, omanóva aorã omondoro.


Che ha'e ñembyasyrã tuichavéva

ha'eha upe ára ikatu'ỹva rejoko,

ha oguerahámava ñande hegui

ymaguare vy'a ha pukasoro.


         PR, 6, jun., 92




PY'AKUAAKUE


Ko'áĝa ama'ẽ

aratoguekuiha platanokuéra

yvyrarakã rehe,

háime pytãmbáva;

tova ñipytũngýre

che yke rehe oje'óva,

ha opaite ãva hesakãmba vaicha,

yvotyroguéicha ja'éta voi

arahaku ama ohasapámavo.


Opaite hi'aĝuimba jey,

ne mborayhúnte

oho kueheguare kotyvo,

tape mombyryha peteĩreicha.


Mbovy áramapa ojapo

ko mborayhu rembiasakuégui.

Pya'e ojapóta ku ñaimo'ãta voi

mokõipa mba'eramoguáicha,

añetehápe.


(Temiandu mb arete tyvyro

ha resakã

opaite ára ohasapámava

py'akuaakue ndive.)


         PR, 6, jun., 92




JAGUAHASY


Ako taitýgui oveve ramo

sapy'ánte mborayhu!

Ko'ẽ morotĩ sakãme

nde rehénte añanga'u.

Pyhare ratypy hũre

aguaraguasu oguahu.


Ndereromandu'ávontema

Ché aikove va'erã.

Nde rova omimbipáva

mombyryete chereja.

Opáichavo, hendykue

che resápe ojeheja.


Mba'epota tarovápa

ne ánga rehe oko'i,

ha chéicha aveípa ndé

jaguahasýicha reĩ...

Jaiko jarotyryry

ako mborayhukuemi.


         PR, 6, jun., 92




MBORAYHU APYRA'Ỹ


Ku oñondive jaiko ramo

Pya'ete ohasa upe ára,

Ha'e ko'ága katu

Ñemo'ã ku ndohasávai.


Cherasẽnte aikóvo ché;

Mborayhu iro kuaáva.

Pykasu ñe'ẽ asymi

Ñemo'ã ku chera'ãva.


Ku oñondive jaiko ramo

Pya'ete ohasa upe ára;

Ko'áĝa ndohasapáiri:

He'õngue opyta che ánga.


Pykasu ñe'ẽ rasẽ

Ñemo'ã ku he'iukáva

Ohasave'ỹtaha

Mborayhu vy'a'ỹ ára.


Ára ndohasapáiri,

Ndohasapáiri upe ára,

Ha árare apoguyguy

Ako che rembiayhuhára.


         PR, 7, jun., 92






MBYKY ÑANDE REKOVE


Mbyky ñande rekove,

pya'ete niko ohasa,

ha jaikónepa ñandé

hekueténte jaheka.


Rehecha ramo ne irũ

ojecha tesaparápe,

pya'etéke eipytyvõ,

kuimba'e, kirirĩhápe.


Ha omanóvape reho ramo

Lopeñúme eroguata,

ikatu ko'ẽrõiténte

ijykére ne renda.


Ha'esemínteko ndéve

ko'ã che remimo'ã.


         PR, 25, jun., 92




TEKOVE HENDAPE'Ỹ


Tupãmba'ejaramíre

cherasẽmíta mante,

oikóva tetã ambuére,

mba'e rekávone oime.


Naiñirũiri umi oikoháre...

"Ejumikena eĝuahẽ

ha eguapy sapy'ami",

ohendu'ỹ mamove.


Tekove hendape'ỹva,

upévako hína ché,

ku márõ ojuhu'ỹva

mborayhu kueheguare.


Tekove hendape'ỹ...

Peñembyasýke peẽ.

Ko'ẽrõiténte ikatúne

peho pemoirũ chupe.


         PR, 28, jun., 92




HU'Y


Ojekutu che py'áre

heságui osẽva hu'y,

ha che ruguy pehecháma

mba'eichaitépa osyry.


Pytã osyry che retére,

Ñemo'ã yvyrary...

Mávapa oúta ojoko

che ruguy syry tyky.


         PR, 2, jul., 92





TYAKUÃNGUEMI


Yvytu kangy oipeju

ku ndé reimeha guive,

ha chejuhu mba'asýpe,

chereja haguéicha ndé.


Porãngue peteĩnte oĩva,

che mborayhu mbo'ypyha,

ijapu upe he'íva

aipo nderayhuveha.


Mba'evai ndevaíva

rehoitérõ che hegui.

Yvytu mba'e oguerúne

nde áva ryakuãnguemi.


         PR, 7, jul., 92




TUJAKUEMI


Ára cherereko vai:

Mba'epohýi memete

che ati'ýre omoĩ.


Árante chemondýi:

Mba'evémi nañandúiri,

cheresãi, nañembyasýi.


Mba'éichamo namanói...

Chetuja, aryryipami,

mba'everãma ndaikói.


         PR, 12, jul., 92




KO'ẼTĨ


Eichu ko pyharépe

ndogue mo'ãvéi voi.

Pyhare ijapyra'ỹva

hesape kamby omboi.


Hovy asýva yvytúpa

kuaraguasúre opoi

mbyja hovy yvytimbo,

ha ñande ári hayvi!...


Jepe kóicha apurahéi

ha mba'epúre amoĩ,

kuarahyresẽ ngotyvo

tesakã hembipemi.


         PR, 13, jul., 92




ITAVERATĨ


Itaveratĩ ohokuévo

che py'a oñepehe'ã,

ha yrysy resaýnte

upe guive che resa.


Mba'evéma ndaipotái,

apyta chekangymi;

ndaikuaái upe ajapóva,

añe'ẽmbamirei.


Che guata renonderãme

oñembotýma tape.

Mba'érepa namanóiri

kóicha aikove rangue.


Che rekove kuatiáre

oiménane ojehai

kóicha ĝuarãntemaha

ko che rekovekuemi.


         PR, 15, jul., 92




HA'E VA'ERÃ


Ku oñondive jaiko ramo

javy'aite va'ekue,

upe ha'e va'erã

ñandéve oĝuahẽ mboyve.


Ára itaveratĩme

te'õhũ ombohu'y,

ha ché tuicha asapukái

ha che ánga ambohuguy.


Mba'éicha tamora'e

che rekove amondoho,

ha aheja ko yvyhasy,

ne ãre tajejoko.


Kuarahýmo rombohéra

ndoguéirõ pyharekue;

jasy upéichante avei...,

nameméiri ohesape.


Mba'eve omyenyhẽta

ne pore'ỹ rugua'ỹ.

Opaite vy'a ahejáma,

vy'a'ỹ tacheñotỹ.


         PR, 15, jul., 92




 TEMBIAPO HASY'ỸETÉVA


         Desata deste polvo y deste aliento

         el nudo frágil en que está animada

         Sombra que sucesivo anhela el viento.


         FRANCISCO DE QUEVEDO


Ko'áĝa cherembiapónte

Te'õme ñeha'arõ;

tembiapo ete hasy'ỹva,

hekoita'ỹgui Te'õ.


Ejora ko yvytimbógui,

che pytúguina ejora

ñapytĩ omongoivéva

che reko kuarahy'ã.


Ha ára ko'ẽ ko'ẽ rehe

ñande rekove ojo'o.

Ñande rekove ha'énte

tape ohekáva Te'õ.


         PR, 11, dic., 92




 TREN FLORIDO


Ahupívo che jyva,

kuarahýicha iñapysẽ

sapy'ami nde rova.


Yvytu ne akãrague

omyasãi, ha ñemo'ã

upe trẽ ratatĩngue.


Ipaha oturuñe'ẽ...

Yvyaty guive ahecha

mombyry, mombyryve.


         PR, 16, ene., 93




MBIAY'UHÉI TIMBO


Tapeyke ipotypáma;

tangara opurahéi;

ñahatĩ pepo sakã

y rova oheréi heréi.

Ha che ãgui ojepe'óma

ipaháva mbiay'uhéi.


Vy'a ko yvyape ári

sapy'amínte oiko,

ha upe jahupytymíva

tatatĩnáicha otimbo.

Tasy remireñoinguénte

che ángape ojaitypo.


         PR, 1, abr., 93




ÑASAINDY PARANA ÁRI


Ha'e va'erã oñeme'ẽne

oipotávape ha'é;

ha, che ryvy, mba'erãpa

rejepy'apyseve.


Ndepojái nde kau'yháre

ha upéicharõ añoite

nde py'a oiiemyenyhẽne

torýgui ha mbarete.


Pyhare ijao mbyjáva

Paranáme omondehũ.

Ha ou jasy omyasãi

pakuri tataendyju.


         PR, 1, abr., 93

 


SAI PYTÃ


Kuarahýicha opu'ãnguévo

yvyaty hovy kupépe

sái pytãme oñemondévo.


Eirete ijuru yképe,

añandúma omboguévo

chereterendy haguépe.


         PR, 2, abr., 93




SÁI HOVY


Ijao hovy asy;

jasy peteĩme ojogua

pyhare rakuvogua

omyendýva araro'y.


         PR, 13, abr., 93




MBA'EJAVYKUE TIMBO


- Ko'ẽmepa omo'ã

tatatĩna ñipytũ.


- Pyhare mba'ehovýpe

oñemi jasy pyahu.


         PR, 13, abr., 93





TECHAUKAHA


-        Yvytimbo timbokue

-        Mombyry ohótavape

-        Kangue ñemboyku

-        Guyra ha'eño

-        Vy'a'ỹ

-        Ko'ẽ'ỹ

-        Márõma

-        Ta'arõ rei

-        Yro'y ñañuvã

-        Teindy

-        Korochire pytã

-        Suinda

-        Pykasu ñemoñe'ẽ

-        Tesarái kangue

-        Yvyra aysykue

-        Mborayhu rape'ỹ

-        Tesay mbo'y

-        Ñasaindy'ỹme

-        Py'akuaakue

-        Jaguahasy

-        Mborayhu apyra'ỹ

-        Mbyky ñande rekove

-        Tekove hendape'ỹ

-        Hu'y

-        Tyakuãnguemi

-        Tujakuemi, 40

-        Ko'ỹtĩ

-        Itaveratĩ

-        Ha'e va'erã

-        Tembiapo hasy'ỹ etéva

-        Tren florido

-        Mbiay'uhéi timbo

-        Ñasaindy Parana ári

-        Sái pytã

-        Sái hovy

-        Mba'ejavykue timbo

-        Mba'ejererovapa

-        Hyakuãngue

-        Tatarã

-        Jasy mbaraka

-        Tory apyre'ỹ poty

-        Guyraũ isyva árí

-        Mborayhu ruguy

-        Po ñe'ẽ pehengue aty víno puraheirã

-        Mba'e jerure paha

-        Pokõi ñe'ẽ pehengue aty vino yvytu'ã puraheirã

-        Amyrỹi kuatia

-        Ka'u tarova

-        Poteĩ ñe'ẽ pehengue atymi mba'eporandumirã

-        Tape pane

-        Tenda paha

-        Oygue

-        Oporoheja rei'ỹva

-        Tembiechaga'u

-        Jasy kerecha

-        Tuguy guahu

-        Te'õ ra'arõ

-        Poriahu vai

-        Kyhyjerei

-        Jasy irundy Tupã ára

-        Oikétavape

-        Ára remirendy

-        Morotĩ ovykue kapu

-        Ta'eño

-        Páy

-        Yro'y

-        Ára toguekuiha

-        Nde rete akukue

-        Kuatiañe'ẽ ĝuahẽ

-        Aravo re'õngue

-        Ava mamovegua

-        Temimbyasy renda

-        Ku oho riréma

-        Ta'arõ mborayhúpe

-        Yvytu hovy

-        Aikose ndérõ

-        Yvate ha mombyry

-        Hi'ã jehechauka Sánta Ána ñu ruguáre, kuarahyreikévo

-        Ñeĝuahẽ

-        Tesakã rendy'ỹ

-        Ndé kotyo

-        Mba'epu

-        Ñanduti yvate

-        Che róga opyta mombyry

-        Te'õ rape

-        Sapy'aguánte

-        Ñeĩmba katu'ỹ

-        Arayvoty, 1990

-        Tupão Yvaroty

-        Tapere ã

-        Sy tee

-        Mba'epepohũ

-        Tesakã reka

-        Mandu'a rovykã

-        Hi'are'ỹva

-        Tapiagua'ỹva

-        Toguekúi ñepyrũme

-        Amambuku ára

-        Araro'y jave

-        Che año

-        Jeroviaharã

-        El secreto de la muerte

-        Ponandi

 

CARLOS MARTÍNEZ GAMBA, EL ALMA DEL IDIOMA GUARANÍ ({ULTIMA HORA)

 

 

 

ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA

EL IDIOMA GUARANÍ, BIBLIOTECA VIRTUAL en PORTALGUARANI.COM


(Hacer click sobre la imagen)

 





Bibliotecas Virtuales donde se incluyó el Documento:
IDIOMA
IDIOMA GUARANÍ - POESÍAS - MÚSICAS - ESTUDIOS



Leyenda:
Solo en exposición en museos y galerías
Solo en exposición en la web
Colección privada o del Artista
Catalogado en artes visuales o exposiciones realizadas
Venta directa
Obra Robada




Buscador PortalGuarani.com de Artistas y Autores Paraguayos

 

 

Portal Guarani © 2024
Todos los derechos reservados, Asunción - Paraguay
CEO Eduardo Pratt, Desarollador Ing. Gustavo Lezcano, Contenidos Lic.Rosanna López Vera

Logros y Reconocimientos del Portal
- Declarado de Interés Cultural Nacional
- Declarado de Interés Cultural Municipal
- Doble Ganador del WSA