PortalGuarani.com
Inicio El Portal El Paraguay Contáctos Seguinos: Facebook - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani
ANTONIO ORTIZ MAYANS (+)

  EL GUARANÍ, ÑA KALI y CHE AO TUJAMI - Poesías de ANTONIO ORTIZ MAYANS


EL GUARANÍ, ÑA KALI y CHE AO TUJAMI - Poesías de ANTONIO ORTIZ MAYANS

EL GUARANÍ, ÑA KALI y CHE AO TUJAMI

 

 

Poesías de ANTONIO ORTIZ MAYANS


 

 

 

EL GUARANI

Quiero en mi canto, idioma indiano,
Decir lo grande que vibra en ti,
Que se difunda por cerro y llano
Este tesoro del guaraní.

Miles de puntos marcan la huella,
Selvas y valles que conocí,
Tienen sus nombres de luz de estrellas,
Tienen sus signos en guaraní.

Hay sin embargo quienes no quieren
Ver la hermosura que hay en ti;
Yo que conozco lo que tú eres
Entono loas al guaraní.

Fuiste el idioma de mis abuelos
Y me arrullaste cuando nací,
Y en mi partida será un consuelo
Oír palabras en guaraní.


(De: Félix de Guarania, Antonio Ortíz Mayans.

Demiurgo de un mundo mágico, 1991)



ÑA KALI (ÑA CALI)


Kuña tavaygua,
Kuña mirĩmi
Ha’eva’ekue
Chipéra Paraguay;
Ohasámi katuete
Oguahẽvo ka'aru
"La oración" mboyvete.

Táva rembe'ygua
Oha'arõ katuetei
"Chipa kali" vendeha
Isái aramirõmbáva
Ha iváta ñanduti.

Upéicha oğuahẽmi
Umi ogaha rupi
Upe hi'upyrã reheve
Hekuépe ndaijojaháiva,
Herakuãva mombyry peve
Maymáva atyhápe.

Hapykuerépe opyta
Ichipa rakuãnguemi
Ha'etéva oikova'ekue
Mba'e rakuãvureígui
Ha Tupã rovasare.
Mamópa reho raka'e
Nde ajaka reheve,
Mavaite mbyja guive
Reporohesapéta reína?
Che aikuaa reikoveha,
Aikuaa reñehenoiha
Ha pe mandu'aha rupi
Reĩ maymáva rovake.

Mamópa regueraha raka'e
Reguerekóva iñongatupy
Mba'e hetéva rejapo haguã?
Mamópa reĩme reína.?
Mamópa reho raka'e
Upe ne mba'ekuaa reheve
Mavave ombojoja’ỹva
Araka’eve?


(De: Félix de Guarania, Antonio Ortiz Mayans.

Demiurgo de un mundo mágico, 1991)

ÑA CALI (ÑA KALI)

Mujer del pueblo,
Mujer humilde,
Fue la chipera
De la Asunción,
Pasaba siempre
Todas las tardes,
Dos horas antes
De la oración.

Era aguardada
Por todo el barrio
La que vendía
Chipá Calí,
Con su pollera
Almidonada
Y con su bata
De Ñandutí.

Así llegaba
A los zaguanes
De las casonas
Con su manjar,
Cuyo renombre
A muchas leguas
A la redonda
Fue popular.

Tras de su paso
Iba el aroma
Tan delicado
De su chipá,
Que parecía
Hecho en esencia
Y que bendijo
El buen Tupã.

¿Adónde fuiste
Con tu canasta?;
¿En cuál estrella
Alumbrarás?
Yo sé que vives,
Que se te nombra
Y en mil recuerdos
Presente estás.

¡Adónde fuiste
Con tu secreto
De hacer manjares!
¿Adónde estás?
¿Adónde fuiste
Con tu secreto
Que no te iguala
Nadie jamás?


(Traducción de Félix de Guarania)




CHE AO TUJAMI (VIEJO TRAJECITO)

Roiko oñondive
Iróva roy’u;
Jaiko javeve,
Che ao poriahu.

Rohasa asy
Ara, pyhare,
Heta ñembyasy
Oiko orendive.

Ha'a javoráipe
Ha ajaparo
Ha ñembosaráipe
Háime háime aso.

Heta ko’ẽtĩme
Roiko oñondive,
Roiko kirirĩme
Opa rupiete.

Ivai añandúrõ
Ndatopái vy'a,
Po'a ihupítýrõ
Che rete rasa.

Nde nderejeguáiri,
Che ao peteĩmi
Ha ndereveráiri,
Cheichaite avei.

Vy’a’ỹ vai
Aikuaa heta,
Ha aikuaa avei
Mbovyha vy'a.

Upéichante aiko
Ha upéicha ahasa;
Peteĩnte che ao
Ha ijape muãmba.

Mborayhu rekávo
Oreko’ẽmba,
Ivoty potávo
Añepysãnga.

Ama’ẽ yvate,
Ivaíva opa
Che ára ko’ẽ,
Che sýpe ahecha.


(De: Félix de Guarania, Antonio Ortiz Mayans.

Demiurgo de un intuido mágico, 1991)


VIEJO TRAJECITO (CHE AO TUJAMI)


Trajecito amigo,
Compañero fuiste
Y también testigo
De mis noches tristes.

En las madrugadas
Roico oñondive:
Fuimos camaradas
Oparupiete.

Humilde y sin brillo
Se fijan en ti.
Y te ven sencillo
Cheichaite avei.

En mis desaciertos,
Ropita sufrida,
No encontramos puerto
Para una salida.

Sabes que es escasa
La dulce alegría
Y que son sin tasas
Las tristezas mías.

En los pedregales
De mis desvaríos,
Supiste mis males,
Trajecito mío,

Conoces la clave
De mis sentimientos.
Todo, todo sabes,
Hasta lo que siento.

Sabes el horario
De mis quehaceres,
Del pobre salario
Por tantos deberes.

Bien sabes mi suerte,
Iróva jhay'u...
Mi sino es quererte
Che ao poriajhu.

Fue mi único traje,
Iyape muami
Pero su linaje
Era guaraní.

Traje ya sin brillo,
Gastado y sufrido;
Era tan sencillo,
Mucho lo he querido.

Este pobre traje
Me apagó amarguras,
Bendijo mi madre
Desde las alturas.


(Traducción de Félix de Guarania)

Fuente: "POESÍA PARAGUAYA DE AYER Y HOY" - TOMO II (GUARANÍ-ESPAÑOL) de TERESA MÉNDEZ-FAITHCon prólogo de Lino Trinidad Sanabria y estudio introductorio de Wolf Lustig. Ilustraciones: Carlos Federico Reyes (“Mitã’i Churi”), Intercontinental Editora, Asunción-Paraguay, 1997, 423 pp.





Bibliotecas Virtuales donde se incluyó el Documento:
IDIOMA
IDIOMA GUARANÍ - POESÍAS - MÚSICAS - ESTUDIOS



Leyenda:
Solo en exposición en museos y galerías
Solo en exposición en la web
Colección privada o del Artista
Catalogado en artes visuales o exposiciones realizadas
Venta directa
Obra Robada




Buscador PortalGuarani.com de Artistas y Autores Paraguayos

 

 

Portal Guarani © 2024
Todos los derechos reservados, Asunción - Paraguay
CEO Eduardo Pratt, Desarollador Ing. Gustavo Lezcano, Contenidos Lic.Rosanna López Vera

Logros y Reconocimientos del Portal
- Declarado de Interés Cultural Nacional
- Declarado de Interés Cultural Municipal
- Doble Ganador del WSA