PortalGuarani.com
Inicio El Portal El Paraguay Contáctos Seguinos: Facebook - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani
JUAN EDUARDO DE URRAZA

  CIENCIA FICCIÓN y ALICIA Y LOS UNIVERSOS ALTERNATIVOS - Ponencia de JUAN DE URRAZA


CIENCIA FICCIÓN y ALICIA Y LOS UNIVERSOS ALTERNATIVOS - Ponencia de JUAN DE URRAZA

CIENCIA FICCIÓN Y

"ALICIA Y LOS UNIVERSOS ALTERNATIVOS"

PONENCIA DE JUAN DE URRAZA

 


CIENCIA FICCIÓN Y
 
"ALICIA Y LOS UNIVERSOS ALTERNATIVOS"
 
Contenido de la charla: Breve reseña de la temática de ciencia ficción, y análisis de la obra "Alicia y los universos alternativos".

 
INTRODUCCIÓN AL GÉNERO DE LA CIENCIA FICCIÓN
 
La ciencia ficción es un género de ficción especulativo donde los relatos presentan el impacto de avances científicos y tecnológicos, presentes o futuros, sobre la sociedad o los individuos. Este género ha experimentado durante todo el siglo XX un gran éxito, tanto en la literatura como en el cine.
 
Su nombre deriva de una traducción incorrecta del término en ingles (science fiction), ya que la traducción correcta seria "ficción de/sobre la ciencia" o ficción científica. Si bien muchos expertos opinan que debería utilizarse este último, la costumbre está demasiado extendida y sólo muy pocos lo utilizan.
 
La expresión fue acuñada en 1926 por HUGO GERNSBACK cuando la incorporó a la portada de una de las revistas de narrativa especulativa más conocidas de los años 1920 en Estados Unidos: AMAZING. Así pues, hasta el año 1926 la ciencia ficción no existía como tal. Hasta esa fecha las narraciones que hoy día no dudamos en calificar de ciencia ficción recibían diversos nombres: viajes fantásticos, relatos de mundos perdidos, utopías, novelas científicas.
 
Los cuentos o historias de ciencia ficción exploran lo desconocido enmarcándolo en los efectos de la ciencia y la tecnología sobre la sociedad. En una visión amplia incluye obras fantásticas de autores fuera del género específico. Originalmente un género literario que también ha alcanzado gran desarrollo en el cine.
 
TEMÁTICA
 
• Futuros o alternativas temporales (diacronías), centrándose habitualmente en el desarrollo científico o social.
 
• Posibles inventos o descubrimientos científicos y técnicos.
 
• Contacto con extraterrestres (inteligentes o no) y sus consecuencias.
 
• Diferenciación del ser humano a partir de la comparación con robots, extraterrestres y otros seres superinteligentes.

 
CIENCIA FICCIÓN HARD Y SOFT
 
En el caso de la ciencia ficción hard los elementos científicos y técnicos están tratados con el máximo rigor, incluso cuando estos entran dentro de la pura especulación, y la narración se subordina a este rigor. La novela de ciencia ficción hard por excelencia es 2001: Una odisea en el espacio. Gran parte de la ciencia ficción soviética se inscribe en esta línea.
 
En el caso de la ciencia ficción soft el rigor científico no cobra tanta importancia, y en muchas ocasiones no es más que una fantasía con elementos científicos que cumplen una función estética. La película La guerra de las galaxias cae plenamente dentro de esta clasificación.
Obviamente, la distinción entre ambas vertientes es difusa, y podemos encontrarnos obras que comparten ambas enfoques.

 
ANÁLISIS DE ALICIA Y LOS UNIVERSOS ALTERNATIVOS, COMO OBRA DE CIENCIA FICCIÓN Y FANTÁSTICA
 
La obra que aquí les presento es una mezcla de ficción científica especulativa con toques de un tiene fantástico y metafísico. Trata específicamente sobre el concepto del "multiverso", la idea que indica que existen varias o hasta infinitos universos posibles en forma simultánea, y diversas teorías científicas o filosóficas se basan en hipótesis distintas, con lo cual no existe una única forma de definir el concepto. El nombre de multiverso tiene varias otras acepciones, como ser "universos paralelos", "realidades alternativas", "líneas de tiempo alternativas", etc., aunque no todas implican exactamente lo mismo.
 
Estos universos pueden ser en origen similares al nuestro, manteniéndose dicho paralelismo hasta la actualidad, o pueden divergir a lo largo del tiempo evolucionando de manera diferente, del mismo modo que inclusive podrían tener reglas físicas, químicas, metafísicas o biológicas totalmente distintas. También es común, sobre todo en la ciencia ficción, que la narrativa busque la forma de interconectar dichos universos entre sí y se realice el traspaso de uno a otro.
 
Dentro de las infinitos posibilidades de relacionamiento entre universos existe además la eventualidad del viaje en el tiempo. Siempre fui reacio a trabajar el ámbito del viaje en el tiempo, y nunca escribí relatos de ello puesto que es una temática muy trillada y sobre-utilizada en la ficción científica. Y que yo mismo veía como improbable (si pudiera existir, ya hubiésemos sido visitados por habitantes del futuro, ¿no?). Sin embargo, mientras escribía los relatos del presente libro, me di cuenta de que el viaje en el tiempo aquí sí tendría un significado valido, puesto que he creado una serie de reglas universales que lo hacen factible, que evita las famosas paradojas temporales, y que lo une a algo mayor aun... Por lo tanto, el libro no trata sobre el viaje en el tiempo, sino que este es apenas un resultado secundario de la situación planteada con esas reglas universales.
 
Básicamente el libro se inicia con la historia de una mujer, llamada Alicia, que es capaz de atravesar portales entre diferentes universos, de una manera similar a la "Alicia en el país de las maravillas", de Lewis Carroll. Finalmente no queda claro si es esa Alicia o simplemente otra Alicia con características similares. Ella llega a convertirse en una especie de Dios con capacidades de control sobre los hilos que se tejen, las anclas entre universos. Gran parte del libro está basada en su aprendizaje y experiencias como diosa, mientras que otra sección está basada en la vida de simples seres humanos que por uno u otro motivo afectan o se ven afectados por los hilos y anclas que la diosa toca, o por las situaciones que ellos mismos provocan pero que deben corregirse en pos del orden universal.
 
Alicia y los universos alternativos es un conjunto de relatos independientes pero al mismo tiempo interrelacionados, compartiendo personajes e historias, lugares o ideas, pero cada uno desde una óptica o tiempo diferente. Y por detrás hay una teoría que unifica la existencia de universos alternativos, viajes en el tiempo, mística, sueños y vida, creciendo a la par que se desarrollan los cuentos.
 
Porque este libro juega con eso, con la magia de las posibilidades, de lo que es, o pudo ser, o tal vez nunca sea, entremezclando historias individuales en un relato mayor, que a su vez puede tener diferentes alternativas superpuestas.
 
Así hay paralelismos internos, donde los relatos tratan las diferentes posibilidades de una situación, hay paralelismos entre relatos en el mismo libro, entre relatos de este libro con otros que he escrito, o que otros autores han escrito, hay paralelismos lingüísticos, y numerosos otros experimentos atrapados entre estas páginas. Por lo que esto es un juego de alternativas, con múltiples finales y opciones, donde la imaginación del propio lector también puede crear más alternativas de las escritas entre las páginas.
Y no solo hay múltiples alternativas posibles, sino que además pueden existir múltiples interpretaciones. He observado que las personas que lo leyeron han creado cada uno una cosmovisión muy diferente y han enlazado historias y personajes a través de distintos hilos. No en vano se dejan muchas cosas a suposición del lector, o se omiten nombres de personajes, o se mezclan los tiempos y lugares. De esta forma, el libro es una experiencia completamente diferente para cada lector, que construye la obra a medida de sus expectativas, creencias, intereses y experiencias. Inclusive el orden de los capítulos no necesariamente implica un orden lógico de sucesos, y diferentes lecturas en diferente orden pueden significar una interpretación diferente.
 
Inclusive tengo la anécdota de que cuando Nelson Aguilera escribió el prólogo tuve que disculparme con él y sacarle un párrafo donde explicaba su interpretación del libro, la cual, primeramente, ni siquiera era la original que yo había planificado, y segundamente obligaba al lector a asumir ciertas "realidades" que no tenían por que ser de dicha manera. Si se leía el libro desde cierta postura obviamente que podría haberse interpretado así, pero con la mente vacía, o abierta, sin esperar nada, daba la posibilidad a esa construcción individual que busca el libro.
 
Entonces el libro se convierte no solo en una exposición de una idea filosófica, científica y metafísica, sino que el mismo alberga entre sus páginas la magia de estos universos alternativos. Cada lector saca sus propias conclusiones e interpreta el libro de manera completamente diferente. Uno toma las palabras y con ellas construye una cosmovisión que puede ser similar o completamente diferente a la de otros lectores. Entonces el libro se convierte en una experiencia única e individual, imposible de transmitir o replicar en otra persona. El bagaje de experiencias, conocimientos, intelectualidad y preconceptos que cada uno tiene harán parte de esta construcción, cooperando el autor con el lector en la conformación de un resultado único e impensado.

IV ÉPOCA – Nº 18

A CENTRE OF INTERNATIONAL PEN

EDICIÓN ESPECIAL

LA FUNCIÓN SOCIAL DE LA LITERATURA EN EL PARAGUAY

Arandurã Editorial,

Asunción – Paraguay, Julio 2010 (199 páginas).

 
 
 
 
 
 
LECTURA RECOMENDADA - CUENTOS DEL LIBRO
 
ALICIA Y LOS UNIVERSOS ALTERNATIVOS
 
 
 

LA GRAN CONSPIRACIÓN

 

(Mención de Honor en el premio

'Dr. Jorge Ritter - X Edición', año 2007)

 

El investigador se hallaba en un callejón sin salida. Si bien siguió las pautas de su informante, aún no contaba con información fidedigna acerca de la presencia de inteligencias extraterrestres que visitaran nuestro planeta. Le parecía imposible e improbable que toda la información existente se resumiera en lo que muestran los pasquines amarillistas, relatos de gente abducida, visualizaciones nocturnas de naves, pero que sin embargo ninguna prueba real y tangible hubiera llegado a sus manos y a la prensa... Un alienígena vivo, el fragmento de una nave espacial, rastros comprobados, pisadas, algo...

Es por ello que finalmente decidió abordar a su informante, con nombre clave “Waker”, para que de una vez por todas deje sus juegos de lado y le revele la verdad. Éste era un alto jerarca de alguna organización gubernamental que el investigador desconocía.

Obviamente se hallaba bien conectado y conocía todos los secretos que él deseaba descubrir; sólo que en los últimos tiempos le estuvo brindando información contradictoria y filtrada, a veces difícil de corroborar. Sus motivaciones, según él mismo explicó, eran redimir las faltas de su pasado y con ello perdonarse a sí mismo, puesto que era un hombre viejo que viviría poco más, y la carga de sus actos se le hacía cada vez más pesada. Quería hacer algo por su mundo antes de irse definitivamente, y enmendar algunos errores de tiempo atrás... Por lo menos eso es lo que había confesado en el último encuentro secreto que tuvieron, pero no sabía si había sido sincero o era otro de sus engaños.

El investigador, luego de rastrearlo unos días, finalmente dio con el informante y abordó al hombre en plena calle, exigiéndole que subiera a su vehículo y apuntándolo con un arma. Éste accedió a regañadientes, y juntos se alejaron del centro de la ciudad, dando vueltas por los suburbios.

- ¿Acaso no se da cuenta de lo peligroso que es esto? - le reclamó Waker, al ingresar al coche - Yo soy un hombre que siempre está vigilado y protegido... Me pone en riesgo apareciendo de forma repentina en un lugar tan concurrido... No sé por qué decidí ayudarlo...

- Usted no me ha ayudado. - fue la tajante respuesta del investigador - Sólo me ha brindado información incompleta que, en algunas situaciones, sirvió para resolver casos inexplicables pero que convenía quedaran cubiertos, y en otros casos me desvió de la verdad mientras ganaba tiempo para cubrir sus huellas. Yo no sé ya qué creer. Sé que la información que usted posee supera ampliamente mis expectativas, pero me doy cuenta que no desea dármela por completo, sino únicamente a medida que le convenga. Y yo necesito respuestas más amplias, necesito saber... - insistió, conduciendo con una mano y apuntando al hombre con una pistola en la otra.

- ...Necesita saber la verdad... - murmuró el informante rematando su frase - Sí, lo entiendo... Usted es un idealista, y cree que la verdad es única y puede ser comprendida... ¿No pensó, tal vez, que existan muchas verdades? ¿Y que estas verdades pueden ser en muchos casos contradictorias? Nuestro propio mundo es un universo de paralelismos e imposibles. Nunca va a saber toda la verdad. Y si la supiera, no tendría sentido...

- Nuevamente me habla en clave. Nuevamente me hace pensar que usted no es más que una pieza en el engranaje de la “Gran Conspiración”. Yo nunca quise creer en esa teoría, me parece imposible que el gobierno oculte tan perfectamente cosas tan significativas, sería como tapar el sol con un dedo.

- Y sin embargo el resplandor sería visible e iluminaría todo a su alrededor, querido amigo. - insinuó el viejo - Y usted es uno de los pocos capaces de ver a través de las tinieblas gracias a dicho resplandor. Por eso lo admiro, y por eso, poco a poco, le daré las verdades que usted desea conocer. Sólo tenga paciencia.

- ¿Poco a poco? ¡No lo entiendo! ¿Por qué no puede decirme las cosas tal cual son? -le reclamó el investigador fuera de sus casillas - ¿Usted a qué bando pertenece?

El informante sonrió.

- ¿Ve usted? No puedo decirle toda la verdad porque no está preparado aún. Su cerebro no asimilaría la profundidad de todo esto... Yo no pertenezco a ningún bando, yo sólo defiendo diferentes intereses. Y sí, el gobierno está detrás de esto, pero el gobierno no es más que un títere de dichos intereses... ¿Qué beneficio puede obtener el gobierno de ocultar la información acerca de la presencia de seres extraterrestres en nuestro planeta? Yo no creo que haya caos ni peligro alguno, ni que la gente salga a las calles como turba aterrada, todo lo contrario, sólo creo que habrá sorpresa y la emoción de descubrir la verdad... Los verdaderos interesados en evitar que se descubra esto son las grandes corporaciones, las cuales sí pueden obtener beneficios del secreto. Hace alrededor de sesenta años que se establecieron los primeros contactos, y se decidió que antes de hacer pública la presencia de estos seres, primero asimilaríamos completamente su tecnología y conocimientos. Se seleccionaron varias empresas, tres por cada país miembro de la alianza clandestina, para que cada una desarrolle los productos de un área específica: medicina, tecnología aeroespacial, armamento, física, electrónica... ¿De dónde crees que vienen las modernas computadoras y el concepto del software? ¿O los enormes desarrollos en la medicina? ¿O los vuelos espaciales? ¿O la bomba atómica? Todos son avances inducidos por el conocimiento que estos seres poseen. Nosotros únicamente hemos investigado cómo producir dichos avances en nuestro planeta guiados por sus pautas.

Así hemos fortalecido a los grandes intereses económicos del mundo, monopólicamente, evitando posibles competencias, y siendo los primeros en poseer la tecnología. Obviamente que muchas veces la información se ha filtrado, y otras compañías han copiado parte de dicha tecnología, pero siempre han estado un paso por detrás.

- ¿O sea que la humanidad entera se ve privada de acceder a toda una nueva cultura por el mero deseo de dominio de unas corporaciones que están netamente interesadas en el poder que su tecnología puede brindarles? Y mientras tanto no podemos admirar su arte, su religión, su literatura... Ése es el peor crimen de todos...

- Eso es cierto sólo en parte. Estar expuestos repentinamente a otra cultura tan disímil puede erosionar las bases de nuestra propia sociedad, cambiar nociones básicas aceptadas desde hace milenios acerca de nuestra propia existencia, sus conceptos religiosos pueden causar una catástrofe en nuestra frágil sociedad... Y en cuanto a su arte o literatura, no perdemos nada realmente... ¿Acaso crees que ellos, venidos de tan lejos, van a comprender una obra literaria nuestra? ¿O nosotros algo suyo? ¿Has pensado lo que significaría leer un libro repleto de metáforas, preconceptos, ideas, nombres o lugares que no conocemos o no podemos comprender? Somos tan diferentes, y tenemos nociones tan encontradas respecto a todo, que cada página se volvería una tortura porque no comprenderíamos nada de lo leído. Todo escritor asume que su lector maneja los mismos conceptos, ideas, mundos, objetos y lugares, para comunicarse con él. Si yo menciono un arcoíris, tengo en cuenta que ese efecto óptico es reconocido por el lector. Si hablo de que una pareja está casada, asumo que se reconocerá el significado de dicho vínculo familiar... Por lo tanto, leer una obra de una civilización tan diferente se vuelve casi imposible, ya que no compartimos las mismas premisas. Y el resto de las artes... Son muy distintas. El arte de ellos es casi todo movimiento e interacción, mezcla de varios sentidos simultáneos y reaccionando con el receptor y el entorno. No existe el arte estático como nosotros conocemos: la escultura, la pintura, la música, hasta el cine para ellos son expresiones inentendibles y no las consideran arte. Tal vez podamos aprender acerca de sus conceptos al respecto, pero necesitaremos mucho tiempo para asimilarlos...

- ¿Y entonces todo esto permanecerá eternamente oculto? - preguntó el investigador, mientras subía por la rampa de acceso a una gran autopista.

- La promesa, en un principio, era que en unos años asimilaríamos toda su tecnología y luego, una vez que ya no existieran conocimientos que develar, sacaríamos a la luz la verdad. Pero el proceso de aprendizaje se mostró mucho más difícil y lento de lo que habíamos pensado. Yo supuse que al poco tiempo presentaríamos la verdad a la población mundial, y ahora veo que ni en mi vida, ni en varias vidas, eso sucederá. Su tecnología es demasiado avanzada, y a pesar de su ayuda, apenas estamos empezando a comprenderla y aplicarla paulatinamente, mientras estas corporaciones ganan trillones de dólares con los derechos relacionados a sus descubrimientos. Yo quiero ver el acontecimiento de la interrelación con la humanidad antes de morir, no deseo perpetuar eternamente este engaño, por eso decidí ayudarlo, aunque la “conspiración” es tan profunda que no sé si nos permitirán descubrirla.

- ¿Y los propios extraterrestres no han deseado mostrarse? ¿Aceptaron sin más esta situación?

- El problema es que ellos llegaron a nosotros por necesidad. Aunque no lo creas, existen pocos planetas en el universo con características específicas que permiten la vida de cierto tipo de seres, como nosotros mismos. Y el proceso de terraformación, la transformación de un planeta inhabitable en habitable, si bien fue un concepto muy utilizado en la ciencia ficción tradicional, verdaderamente es imposible, porque consume una cantidad de energía tan asombrosamente grande que no puede llevarse a cabo sin prácticamente destruir el propio planeta... Así nuestros gobiernos, formando una alianza encubierta, negociaron con los visitantes, y prometieron darles todo lo que ellos necesitaran con la condición de mantenerlos ocultos. Y ellos accedieron a dicha propuesta.

- ¿Qué, exactamente, es lo que ellos necesitan? - inquirió el investigador con preocupación.

- Ah, eso no importa... - respondió Waker - Aire, comida, espacio para vivir, recursos naturales, materiales para sus propios experimentos y desarrollo tecnológico... Cosas que no encontrarían en otros planetas desolados... Es cierto que estos visitantes no deseaban permanecer escondidos, pero no les quedó otra opción, puesto que vienen huyendo de una guerra devastadora, no son muchos, su galaxia natal fue destruida y no han encontrado otro planeta habitable como el nuestro en su largo viaje por el universo. A veces existen focos de rebelión internos, y alguno intenta hacer una aparición pública para mostrar la verdad, pero hasta ahora siempre han sido cubiertas sus pruebas y destruida toda evidencia de cada caso.

- Y si fuera cierto todo lo que dice, lo cual me parece increíble en muchos aspectos, ¿No les preocupa a nuestros gobiernos que los enemigos de esta raza los cacen y persigan hasta aquí, poniéndonos en riesgo a todos? ¿No significaría eso el fin de nuestro planeta también?

- La verdad es que estos visitantes provienen de un lugar muy lejano, y la lucha final en su guerra devastó toda su galaxia. Según indican no hay otros sobrevivientes de ningún bando, más que ellos mismos. Y manteniéndose ocultos como lo están, pasaremos todos desapercibidos ante cualquier ojo escudriñador.

- ¿Y si ellos tienen una tecnología tan avanzada que les permitió viajar años luz por el universo hasta encontrarnos, y nos están cediendo todo ese conocimiento, por qué nosotros no podemos hacer lo mismo? Esa es la gran pregunta... Y lo que me hace creer que nuevamente esto es una farsa.

- Querido, - le respondió el anciano con una gran sonrisa - ¿Qué le hace pensar que no estamos actualmente viajando a otros mundos? Claro que lo hemos hecho. Sólo que no contamos con los materiales, recursos necesarios y fuentes de energía para construir naves semejantes a las suyas. Así que ellos simplemente nos han prestado sus naves para que salgamos a recorrer el universo, a dar una “vueltita”... - el hombre sonrió - Mientras tanto, hemos estado desarrollando variaciones de sus diseños para construir lo más cercano posible a ellos en la tierra, pero nunca van a contar con sus capacidades, porque no tenemos los componentes necesarios para acercarnos a su tecnología...

En ese instante, sorpresivamente, un proyectil disparado desde la camioneta negra que los seguía impactó en el vehículo, el cual explotó de inmediato convirtiéndose en una bola de fuego que saltó por los aires y se dispersó por toda la autopista en pequeños fragmentos incandescentes. Tan rápido sobrevino la muerte, que ellos ni siquiera se percataron del peligro, ni sintieron dolor alguno. Las noticias dieron poca cobertura al acontecimiento, declarando que el accidente se debió a un fallo en el tanque de hidrógeno del vehículo.

La humanidad tardó quinientos años en descubrir la verdad, cuando los extraterrestres ya no tuvieron nada nuevo que ofrecer.

Jeu Azarru (11/05/2007)

 

 

TEORÍA JOAPY

 

(Tercer puesto en el Premio Cabildo 2008,

categoría guaraní)

 

- Neî, amyesakâta ndéve pe kuaara’âre amba’apovahína… - ombojesareko Walter Fresno iñirû Guillermo Arbatrospe – Aikuaa nde avei ejeporekaha pe ñe’êrâ ysokuakuéra rehe, joaju oîva ára arapy rehe, cheverô guarâ ñambohasárô ojupe nane mo’âmby iporâva’erâ…

- Upeichaite. – ombohavái iñirû, ha’éicha térâ iñakâpatîve ichugui, hákatu iñakârague mbovyeteve – Eikuaa porâháicha, amba’apo’aína ajoka haguáicha pe kuaara’â ára rekoteî rehegua, jepe ndarekói gueteri cherembiapópe jehupytyre upevaregua.

- Heê, aikuaa. Che mo’âmbýpe ikatukuaáma ahechauka, ndaha’eiha pe ára peteîcha ha peteî gotyogua, ndaha’éi niko pe ára iñambuétava peteî jeho aramboyve térâ upeiguápe, iñambuétava pe pa’û arapykuerapegua. Añetehápe ndaikuaái ikatúnepa iñambue pe ára guata, opyta’y rehe, ikatúva ajuhu ára pyta ambue tenda ñanemba’e joguahápe, hákatu ojojugua’yva árape, taha’e ára mboyve térâ upeigua ñande jeikógui. Upévape, ndaipóri mba’éichapa ikatúta rembojoapy nde jehupytyrâ, ha’e rupi pe ára tenonderâite peteîcha ha oku’e’yva. Umívare oñemopyenda umi tembikuaareka amoañeteva’ekue umi ary che rekove pahápe, ha haimete ahechauka upe kuaara’â, tembiasgua’úpente jepe.

- ¿Mba’évaiko pe nde kuaara’â? – oporandu Guillermo.

- Ahechakuaa ypýva ko ñande arapy ndaha’éi ha’énte pe oîva. Jepe tuichakuépe ijapyra’yva, oî avei ambue arapy ijapyra’yva, ha upeichavérô ndojohupytýiva. Upéva niko ndaikatúi, ambue ijapyra’yvaramo, oîmanteva’erâ mba’éicha ha moôpa ojoasávo, hákatu upéicha ndoikói. Che ndaikatúi amyesakâvo mba’éichapa oiko upéva, ikatu ha’e pe oîva amogotyove Mba’ekuaatýgui. Ha ndojekuaái mba’eichaitépa, ojehu péicha: jaiko peteî arapýpe, hákatu oî ambue arapykuéra. Umi arapy ikatu ojojogua, ñande arapyichaite nunga, térâ iñambuete, ni peteîme ndojojoguáiva.

Upepete, pe mokôive ñamyesakâséva, umi arapy ojojoguáva, umívare jajesarekova’erâ, ñahenoikuaa “arapy ojoykeregua”. Añetehápe ndaha’éi ojoykereguaitéva, hákatu pe joavy ambuéva ndive michî ha michîeterei, pe ñemoañetegua’úpe vyroreíma. Ambue mba’e jesarekorâite che kuaara’âme, umi arapy oreko ojoajuha. Ikatu ha’e umi ysokua nde rejeporekáva, ikatu ha’e peteî okê gua’u, ndaikuaái mba’éichapa amombe’úta; ha’e peteî yvyra’anga ñemohendánte taha’e ha’éva tapicha oñemoîramo upépe, sapy’aitépe ojerováta ichupe ambue arapýpe. Ñande arapýpe oî sa rehe oîmbareíva upeichagua okê, jahecha’yva oha’arôva ojejuhu ha ojepuru.¡ejesarekóke!, pe kuaara’â nde rerekóvagui ojoavy, umi okê nañandererahái ñande arapýpe jey peteî ára mboyveguápe, péva ñande reraha ambue arapyetépe ñande arapy joguahápe, ikatu ára mboyvegua térâ upeigua ko ñande áragui. Iporâva’erâ avei jahechakuaa ko’âichagua okê napeteîcha meméi ha ikatu oraha tenda ambuetépe, ndaha’éi ñande rekohápe ni ha’angápe.

Ha’eháicha, iporâveháicha oikórô, jahakuaa peteî araitépe peteî arapy ojoguaitereíva ñande arapýpe, ha’etevaichavoi péa jeýnteva, mba’e okêpa reipyhýrente péva. Maymavarai, ndaikatúi reiporavóvo araka’eguápe rehose, ikatu jaha upe okê ojoajuhápemante. Umi okênguéra opaite ára ijuru ha upéicha maymavarâite mokôi henda gotyo, añetehaitépe heta jey ojehasa upérupi. Upéicha umi arapy ojojuguaiterei rupi hetaiterei jey umi ohasava’ekue upérupi ikatu ndohechakuaái ha pe ha’e ambue, upe arapypegua, upe jave ohasa avei ñande arapýpe, ha péicha oho jepiveguáicha, ha’etévaicha ku oiko’yva upéva, ha’etévaicha oñombohasánteva ojojoguaha. Ága, umi ohasáva umi okê arapy mombyryguápe ha ojojogua’yvape, umívakatu oraháne ñemondýi tuichapajepéva.

- Upévaniko upéicharô he’ise cherembiapo ajaporeiha. Araka’eve ndahupytymo’âi amoañetévo pe tembipuru araregua, - oñe’êguyguy Guillermo, oñakâpire’yi  ndaikatúiramo jaiporavo mba’e arangépepa, taha’e mboyvegua térâ upeiguápe, tojeho. Ha ndaikatúi avei pe ára ñamboheko jaipotaháicha.

- Ikatu jaha tenda ha arakuéra peteîvapente pe arapy ñande rekohaichaguaitenungápe, upéva peve. Amba’apo’aínakuri ajapóvo peteî okê ombojoajúva arapýpe, ha ojeho hagua tenda ha ahase voverâ, hákatu pe syryndy ñekotevê tuichaiterei, ndaikatúi ambojuru are pe okê, mbovymi aravo’i pevémante, ha ikatumiva’ekue arahauka upérupi, michî tuichave pe asuka akytâgui, isarambipa tapére ha ndaikatúi oguahê ohohaguépe. Ni peteî hekoveva’ekue, ndoikovéi. Ha’ete peteî jokohágui ndaikatúiva ohasa, jepe noñembotýi pe kua. Upéicha rupi amboyke pe temiandu mba’yru araregua ha añepyrû ajapo tembiporu ohechakuaaraêva, orahaukáva tuapu’imi pe okê ojejapova’ekue rupi ombyaty hagua marandu. Ko marandu aipurúta ahechakuaa hagua pe joavy oîva peteî arapy ambuévagui ojehúva rupi peteîvape ha nahániriva ambuévape ha umíva rupi amohendáta umi ojehuva’erâ, térâ umi oikótava sapy’a ojehúrô. Pe tembiporu ikatu ojejapo, itenonde tuichaitereíta ha oguerúta hapykuéri eimo’â’yva ára ha ára ñande rekovépe guarâ.

- Ha pe okê oîramo, upéva he’ise ikatuha ojeho árare… ha ojepurúvo umi okênguéra, hetaite heko tuichavéva umi hekovévaicha ikatuva’erâ ohasa, ¿añetépa?

- Héê, upeichaite. – omoañete Walter.

- Upéicharô, pe oñemoneîvata pe jeho árare, ha’etéta ejeporeka pe mba’ekua oîvara epo hagua ambue arapýpe, ha upe guive ejuhu peteî tape ambue arapykuéragui, ojevýtava ko arapýpe térâ ijuguahápe, hákatu pe ára nde reipotávape… Peicharâ peteî mba’yru araregua rangue ñaikotevêta mba’yru ipya’etereívare jaha hagua mayma arapýpe pe okê mombyrykue oîva ojohegui ha torúma hendive pe tendarechaukaha oikuaaukáva mooite ha moôpa opyta umi arapy rokênguéra… Jaikuaavoi pe okê ikatuha opyta mombyryeterei, ambue arapy térâ arapyetápe… Ha nei, pe tembiporu pyahu opororaha mombyryetéva itenonde tuicha ohóvo, upeicha rupi ndahecharamomo’âi pa ary mboyve ikatuha jajapo upeichagua. Ha, upeaja ikatu ñambokua jahávo pe okê ha ñañeha’â jaikuaa mba’érepa ndoikói…

- Ikatu eha’â, che ahejáta ko’âga rupi pe jeporeka jeho árare ha ajesarekóta pe tembiporu oikuaaraêva pe oikótavare, péva ikatuetévoi ojejapo, ha aipurupaitéta che mba’ekuaa pe mba’ére. Jamavoi opaicharei ahecha mba’éichapa ikatu aguenohê ichugi viru, upéicha rupi ambotuicha tuichave hagua che ñemoarandu, cherembiapo ha imoha’anga.

- Neî, aîchagua tembiporu ikatúta nemboviru heta opaicharei. Syryndy niko pe hepyvéva. He’iséva opaichagua jehepyme’ê ojejapóva pe tembiporúre hemby tuichaitereivéva’erâ pe jehepyme’ê ojejapóva syryndy jepurúre jeho ha jejurâre ha jaikuaa mombyryvérô ñaikoteêvéta pe syryndy avei. Peteî jesarekorâ ikatúva ojejapo jeho aguimi oikotevê’ínteva syryndy pe araaty aguíva ndive peteî tetâ iviru hepyetereihápe, ojepohápe peteî jasy tenonde ha tapykue gotyo ikatu ogueru hetaiterei viru jajoguáramo viru ndahepyihágui. Ikatu avei ñanohê virueta po’a rupi, ñambojo’a, ñamohenda guerekopy ou mboyve iravai, umíva ha umíva…

- Héê, aikuaa… Ha peteî orekoraêva pe tembiporu ikatu ojapo upéva… Hákatu pe ojejapo heta vove, maymávante oñombohováita umi monda ha sarambi apoharôguáicha, pe mba’e hepy ko’â mba’ekuaa ikatúva ogueru. Ha ñañepyrûta ñañemongeta jeho sa’iverâre arapýre, ojejokótava, ikatúva ha ikatu’yva ojejapo… Ha heñóita avei umi tahachi araregua, ojesareko hagua mba’éichapa ojepuru ha ijepururasa ha ani hagua oiko mba’evai arapýre, ha upéicha… Péva ha’e pe ára oúva, jahupytýramo ñamoañete pe tembipuru, pe amohesakâ haguéicha ndéve, ahecha hasytaha jajapo hagua.

- Mba’éiko. – omoañete Guillermo – Aipota embohasa chéve umi tembikuaareka rehupytýmava guive ra’anga che rembiporu rupi ahesa’yijo hagua, ikatu avei amoambue che kuaapyete che mo’âmby rehegua, oiméramo añete umi nde techaukapy. Nde rejapóta ko’ága pe pembiporu oikuaaraêva, ha’étava ohenondeáva tembiporu pyahu ha kuaaty, ha che ha’éta pe tembiporu araregua ru, añetehaitépe ha’e ndéve. Ha añe’ême’ê ndéve upéa rupi che viru hetárô, romboviru hetataha avei.

- Aaguyjeme’ê ndéve neñekuave’êre, aha’arôva cheraê che viru hetávo, cherembiapo niko itenondetereive nerembiapógui, jepevérô amoneî neñekuave’ê, upéicha mba’e oikórô. – Walter oñamindu’u’imi sapy’a – Ni nañaimo’âi ko’â ára rupi ha ko arapýpe ymaite niko pe hecharamombýva ha’émiva umi yvypyahu jejuhu, ha oñeguahê oñemoha’angapaiteha oparupiete pe tekoha, ha ojekuaa opaichagua tekove, oñemboguehápe opaichagua mombe’ugua’u ha umi tekove techaramomby… Upéi ou ojekuaa arapyeta ha arapyguasu, ojejapojey peteîchaite. Ko’ága ñañepyrûta jaha ñamoha’anga arapy pyahukuéra, umi ijoajukuéra, ha ára ambue peteî teîvape… ¿Ha upéi? – oporandu.

- Upéi tupârô jaikóta, ha ndopytavéitama ojejuhu pyahúva. – Ombohovái Guillermo.

- Tupâ ñemoha’anga… Upéva ikachiâiva’erâ, kuaaty jehupytyrâ pavê. – opuka Walter, ha omoirû ñeseha peve iñangirûme…

Jeu Azarru (09/04/2008)

 

 Fuente digital:

http://www.jeuazarru.com

Actualizado: Enero 2012

 

FUENTE - ENLACE A DOCUMENTO INTERNO

 

(HACER CLICK SOBRE LA TAPA)

 

 

ALICIA Y LOS UNIVERSOS ALTERNATIVOS

Cuentos de JEU AZARRU (JUAN DE URRAZA)

Editorial Servilibro,

Dirección editorial: Vidalia Sánchez

Ilustración de tapa y contratapa: ADRIANA VILLAGRA

Asunción-Paraguay 2009.

 

 

 

 

ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA


(Hacer click sobre la imagen)






Bibliotecas Virtuales donde se incluyó el Documento:
IDIOMA
IDIOMA GUARANÍ - POESÍAS - MÚSICAS - ESTUDIOS



Leyenda:
Solo en exposición en museos y galerías
Solo en exposición en la web
Colección privada o del Artista
Catalogado en artes visuales o exposiciones realizadas
Venta directa
Obra Robada




Buscador PortalGuarani.com de Artistas y Autores Paraguayos

 

 

Portal Guarani © 2024
Todos los derechos reservados, Asunción - Paraguay
CEO Eduardo Pratt, Desarollador Ing. Gustavo Lezcano, Contenidos Lic.Rosanna López Vera

Logros y Reconocimientos del Portal
- Declarado de Interés Cultural Nacional
- Declarado de Interés Cultural Municipal
- Doble Ganador del WSA