PortalGuarani.com
Inicio El Portal El Paraguay Contáctos Seguinos: Facebook - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani
FÉLIX FERNÁNDEZ (+)

  POESÍAS EN GUARANÍ DE FÉLIX FERNÁNDEZ


POESÍAS EN GUARANÍ DE FÉLIX FERNÁNDEZ

POESÍAS EN GUARANÍ DE FÉLIX FERNÁNDEZ

 

 

KANGUE REKYI

 

Solano López, taitapavẽre che mandu'avo

Junio 24, 1926

 

Ojekuaáne mombyry, amoite ára ruguáre

Ñande ári oúva hína peteĩ tatatĩna

Kambápe heropýva, hetakuepe heruguãre

Ypy’a pochy gua’uva oipyhységui ko Tetã

 

Mburuvicha oguev’i’ỹvaje oĩ ijokoharã

Ha jeperõ ohecha ñande ári omyasaĩ

Kyhyje ndoguerekóire ¡Mariscal mantevarã!

Je ojeity mboka pa’ũme hekóitepe Paraguay

 

Che py’a asyrei ndikatúi amombe’u

Ndikatúiri aescrevívo: ¡Che ahy’ope che juvy!

Oñanire che retépe avei López ruguy

 

Veterano reikovéva, che rendúpa nde che Ru.

Aipota reju che ypýpe Mariscal ñamomorã

¡Ha pende rekove kuére toñe’ẽ Cerro Kora!

 

CIEGOMI

 

Asunción, invierno, 1925

 

Iro’ỹsã, haivi ru’i, ka’aru pytũmbypávo

Ni jasy ndohesapéiri. Arai omo’ãmba.

Upevére ciegomi, tupãmba'emi rekávo

Che rendápe ipojái ojururévo iko’ẽrã

 

Ambohasanga che ichupe, che py’a juka asýgui

Ha hese ave ama’ẽhápe, ko "pira" akytãmi

Ha’e uperõ che py’ape: "Ko tuja anga hoga’ỹgui,

Oikomínte otyryrývo, ndijavýi ku mitãrmi..."

 

Ñaimo’ã ku oñembyasýva, mbeguekatumi ohokuévo.

ohupi ijao ruguái ha omokãmi hesay

Ama’ẽ aína hese ha ahecha amo ojerévo

Ndijavýi ikane’õva. Ha poytami oñembo'y...

 

¡Tie’ỹrãrõ ñaimembáne! Hechagiha ndikatúi

Ohupi pe yv akytã. Ha ichupe anga oha’ã

Maerã piko ojapi... Vy’a ambuépa ndojuhúi.

¡Oú haguã oñemotie’ỹ ohechapýpe ituja!

 

"Marãngapa che japi" he’imínte ha’e upevo

"Ko che aikonteva rei yvy ape ári atyryry.

Che afán ajovasa... Ha añembo’emi akekuévo.

¡Penderehe che ra’ykuéra, ani haguã peiko asy!"

 

"Marãngapa che japi, ciegomi che rechahápe.

Ha’e ndavalevéihape ni aipo marãverãite.

Aikomínte ta’ãrõpe ahapeve Tupã rendápe...

¡Ha upépe aime rirémo ikatu apytu’ũete!

 

"Marãngapa che japi... Chéko tupãmba’ejára.

Che resa ndarekovéigui ikatu’ỹva ajapo.

Che mba’e ky’akuemíre che jahéiva Ñandejára.

¡Ha peẽ pe che recháma máichaitépa che aiko!"

 

Ypy’a kane’õitégui váichante okirirĩ

¡Ha oñesũpehẽ ohóvo ijurúpe iñe’ẽ!

Pyhare ho’a hi’ari. Ha ysapýpe oaho’i.

¡Ha ko’ẽtĩmba jave ojetopanga hetekue!

 

 

KURUSU YVAHAI

 

Dice que allá el año 1969

fue ahorcada en una rama de yvahái por orden de los Aliados,

una mujer de nombre María Teresa Cuevas

a quien se le atribuía ser espía del Mariscal López. (Itauguá, 1924).

 

Rosẽ sapy’aite ore tapyigui roguatávo

Mokõi oñopehengue. Ha roinupã tape puku...

Peteĩ tesapirĩme ¡moõpa che, che mandu’avo!

Roguãhe aipo "kurusúpe"... ¡Ara oguyguy ha mypytũ!

 

Ñaimo’ã ko che rete ipirĩ ha osunumbáva

"Yvaháigui" rohechar õsaingo ha ojepoity

Aipo póra oje’eha... Ko mba’e nde vaipáva...

Ha hendýma honondépe ndijavýiva tataindy

 

Pe ãngue oikotevẽva he’i chéve upe che irũ

Pya’evéna eguata... Ndaha’ei ñembojaru...

¡Ekirirĩ ha tenondéke tereho nde uvei!

 

Ndaje osẽva oky potarõ kuñami po’i puku.

Mariscal rakyjuerépe ohechauka manterei

¡Ombyasýgui oimo’ã’ỹre imanongue varã nikũ!

 

CHE PAÑUELO

 

Che pañuelo rohayhu: remimbi, rejeguapa

Yvytu isaraki ha remokãva che ry’ai

Neporã ha rejajái. Che ati’yre reveve.

Che karia’y nendive. Che rejápa nahi’ãi

 

Che pañuelo ryakuãmba, amokãva nde pype

Che rova kane’õngue ku aguapyrõ apyty’u

Nendive vaicha yvytu oipoka piro’yhápe

Vevuimi cheati’ykuápe che angata mbeguekatu

 

Opaite jevy’ahápe mbeguemi tandepichy

Kuña povevui asy oñe’ẽvo che apysápe

Che kyvy nde rayhupápe che kuãtĩre toveve

¡Tahetũseve seve che py’a jukapeve.

 

Kóina agã romondóta che partido rayhupápe

Eguãhẽke toryhápe tavy’a, tasapukái

Tohendúke Paraguay Ha maymáva topáypa

Peveve, pejuasapa, nembo vívarõ hikuái.

 

Nde ha’e jerokyhápe tenonde nde sarakíva

Nde ha’e ku ahayhurníva, oñopũva che ñe’ã

Roheturõ sapy’a che pañuelo neporãgui

Okukúi vaicha yvágui ku mba’e hechapyrã

 

Ha amanorõ sapy’a hi’ãitepa che rendúva

Ha ipañuelópe ohayhúva aipota ojapysaka

Tojapo pe aramboha che pañuelo apytégui

Ha ijuky ha ahetũségui chakãguype taraha.

 

JUAYHUPAVẼ

 

Reikuaárõ mombyrýguy kuatiámi apytépe

Peteĩ taperekuépe che kupy ojoja hague

Ysyry satĩ asýicha remokãvo nde rovágui

Ehekýi nde pyti’agui: "Opa che rayhuhare".

 

Ikatuvaránga’u ndahypái ko mborayhu

Oñemyatãva che pógui ne ñanágui chedive.

Reikuaávarã uperõ che ñe’ã opytu’úvo

Chendive omano hague upe nde rayhuhare.

 

Nahi’ãinte piko chéve reñomi nde py’apýpe

Ñame’ẽ vaekue jasýpe mokõive ñaneme’ẽ.

Jajuejávo ko yvy ári peteĩ mba’e mbyasýpe

Ndi’aréi opa yvyguýpe upe nderayhuhare.

 

Ha opáiteva toikuaáke maichaitépa rohayhúva

Nderehe che kunu’ũva, che mitã guive guare

Ajeívo upe nde ypýgui oimeramo oporandúva

Ere chupe reñandúva: "Opa che rayhuhare"

 

Fuente:

ANTOLOGÍA DE LAS MEJORES POESIAS EN GUARANÍ

Selección e Introducción:

RUDY TORGA

Editorial El Lector,
Asunción-Paraguay,
1998 (pp.214)

 

 

ENLACE RELACIONADO:

ÑE’ẼPOTY ATY – VOCES DE POETAS EN GUARANÍ

por FELICIANO ACOSTA y NATALIA KRIVOSHEIN DE CANESE

Editorial Servilibro, Asunción-Paraguay 2005

 





Bibliotecas Virtuales donde se incluyó el Documento:
IDIOMA
IDIOMA GUARANÍ - POESÍAS - MÚSICAS - ESTUDIOS
MÚSICA
MÚSICA PARAGUAYA (LIBROS, ENSAYOS, LETRAS DE



Leyenda:
Solo en exposición en museos y galerías
Solo en exposición en la web
Colección privada o del Artista
Catalogado en artes visuales o exposiciones realizadas
Venta directa
Obra Robada




Buscador PortalGuarani.com de Artistas y Autores Paraguayos

 

 

Portal Guarani © 2024
Todos los derechos reservados, Asunción - Paraguay
CEO Eduardo Pratt, Desarollador Ing. Gustavo Lezcano, Contenidos Lic.Rosanna López Vera

Logros y Reconocimientos del Portal
- Declarado de Interés Cultural Nacional
- Declarado de Interés Cultural Municipal
- Doble Ganador del WSA