PortalGuarani.com
Inicio El Portal El Paraguay Contáctos Seguinos: Facebook - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani
EMILIANO R. FERNÁNDEZ (+)

  PYHARE AMANGÝPE - Letra: EMILIANO R. FERNÁNDEZ - Música: FÉLIX PÉREZ CARDOZO


PYHARE AMANGÝPE - Letra: EMILIANO R. FERNÁNDEZ - Música: FÉLIX PÉREZ CARDOZO

PYHARE AMANGÝPE

 

Letra: EMILIANO R. FERNÁNDEZ

Música: FÉLIX PÉREZ CARDOZO

 

 

LAS VOCES DE UNA NOCHE DE LLUVIA

         El poeta Emiliano R. Fernández fue un gran conocedor de la cultura mestiza de nuestro pueblo. De su rica vivencia, con la mente alerta, fue recogiendo la sabiduría que volcó en sus versos. Andariego impenitente, bebió de sus múltiples caminos aquellos conocimientos que forman parte de su creación poética.

         Emiliano fue el cronista de su tiempo. Sus versos no fueron el reflejo de lo que le contaron sino el espejo de lo que iba viviendo en cuerpo y alma. Su voz nacía de sus heridas y sus esperanzas, de su sentimiento convertido en palabras.

         El autor de Guavira poty, Rojas Silva rekávo y tantos otros poemas que, musicalizados, perduran con singular fuerza en nuestros días, era un profundo conocedor de la naturaleza. Las plantas y los animales están presentes en su extensa e intensa obra. Pyhare amangýpe, con música de Félix Pérez Cardozo, escrito en Laguna Vera, Puerto Pinasco, en 1925 1 pinta con pluma de maestro una noche lluviosa en el monte. Pone de relieve, además, la habilidad descriptiva de quien domina ese territorio áspero, hostil, peligroso y lleno de misterios que dibuja en su poesía.

         En su rancho de obrajero, Emiliano está solo. Hay que imaginar que, después de una larga jornada en el monte cortando quebracho, su filosa hacha descansa en algún rincón de su precario rancho. Habla en primera persona y no alude a compañía alguna. Ante sus ojos se está gestando la «mala noche», el «amenáso pyhare» en que los elementos de la naturaleza desatan su furia y sus fantasmas. El relámpago intermitente, el trueno, el poniente -el oeste, donde se pone el sol-, que desliza un rumor de viento a lo lejos y las gotas de lluvia que comienzan a golpear la tierra y las hojas de los árboles son el capítulo inicial de lo que ya no es una amenaza sino un universo en tropel.

         El temor se apodera del poeta. Enciende el fuego a modo de defensa de un posible ataque del jaguarete que ronca y parece desatar un terremoto. Mientras tanto, todo el ecosistema está convulsionado. Hay que suponer que la lluvia ya es un diluvio metido en las entrañas de la noche profunda.

         Nadie duerme: la kuriju -víbora constrictora-, se enrosca a un ternero y lo devora, las diversas variedades de chancho silvestre -taytetu, tañykâtî- disparan de un lado a otro, el león parece malavisión, los perros se impacientan y los demás habitantes del bosque dan rienda suelta a su miedo.

         Los pobladores del riacho también se encabritan: el jakare y el kapi'yva (voz en creciente desuso, carpincho), junto a otros animales del entorno tampoco están tranquilos.

         En la penúltima estrofa un cartero lidia con sus bueyes empacados. Y en la última, el amanecer trae otras gargantas, dejando atrás la lluviosa jornada nocturna.

 

PYHARE AMANGÝPE

 

Amenásorô pyhare

che rancho guýpe aguapy

ajapysaka mombyry

ahendu heta mba'e

pytû ha overa mante

ha hayvi tykytyky

ára sunu yvyguy

Poniéntepe ahendu

ho'áma ave yvytu

hyapupa karanda'yty.

 

De tanto pe akyhyje

tuicháma ajatapy

jepe'áma ko ahapy

ára vai pukukue

ahendúma aguîete

jaguarete orronka

ka'aguy omboryrýipa

orrepunta topehýi

umi guasu oñemondýi

javoraire odispara.

 

Guahotýpe apete

oikóma la ngururu

iñangekói kuriju

vaka ra'ýpe omyasê

ha varrérope kure

péina iñangu'apu

umíva taytetu

osêva tujupaguépe

ha amo masiéga yvatépe

hasê aguara guasu.

 

Bandada tañykatî

osegi pe karretéra

táky táky pe haînguéra

ñahendu oñuguaitî

tetakuére ohûâ'i

piritype ojahu

ombochochóka tuju

hendupyrâ ko oî

ju'i, kururu chini

ykuakuépe ijayvu.

 

Osapukáima león

mála nóchepe oguata

túky túky che py'a

che aimo'â mala visión

osegi pe cañadón

manádape ovichea

ikarnadarâ oheka

amo rodeo jerére

ha ohasávo ñumbytépe

ombovuha mburika.

 

Vesínope ahendu

umi jagua ogua'î

omuñávo aguara'i

ogueraha ryguasu

ka'aguýre osununu

oñemondýi mborevi

yvyra máta ojapi

apa'a ojapyhara

yvate ombojupipa

ónsa, jaguarete'i.

 

Riáchope jakare

péina okachiporrea

huguáipe ochikotea

omomorâ pyhare

jaguarundi, lovope

uperupi oñomuña

akuti ave orretosa

coral oñombojaru

pépe avei ahendu

ijojói kapi'yva.

 

Pikádare mombyry

karréro osapukái

takuruty ndohasái

añámante oguerojy

hi'urukuéra ipochy

cuarta nda'ipu'akái

tape po'i ndovavái

trónkore ojejoso

guéi poriahu ojeja'o

karréro lókro ombohái.

 

Hi'âguivo ko'êmba

pe amo sérrope ayvu

serenátape ahendu

opurahéi karaja

ha ka'i mirikina

oasegunda ichupe

omiaû aguara pope

ho'y'ýî umi kuati

chusatýre opiriri

ko'êmba porâvove.

 

Letra: EMILIANO R. FERNÁNDEZ

Música: FÉLIX PÉREZ CARDOZO

 

 

 

 

ESCUCHE EN VIVO/ LISTEN ONLINE:

PYHARE AMANGÝPE

 

Material:  EL PRIMER IMPACTO DEL AÑO 1964

 

 

 

 

 

Fuente (Enlace interno):

LAS VOCES DE LA MEMORIA - TOMO VIII
HISTORIAS DE CANCIONES POPULARES PARAGUAYAS
Autor y ©: MARIO RUBÉN ÁLVAREZ
Edición del autor y Julián Navarro Vera
Dibujo de tapa: ENZO PERTILE
Armado y diseño: Isaac Duré Giménez
Editora Litocolor S.R.L.
Asunción-Paraguay 2008

 

 

 

ENLACE A LA GALERÍA DE MÚSICA PARAGUAYA

EN PORTALGUARANI.COM

(Hacer CLICK sobre la imagen)

 

 

 

MÚSICA PARAGUAYA - Poesías, Polcas y Guaranias - ESCUCHAR EN VIVO - MP3

MUSIC PARAGUAYAN - Poems, Polkas and Guaranias - LISTEN ONLINE - MP3

 

 





Bibliotecas Virtuales donde se incluyó el Documento:
MÚSICA
MÚSICA PARAGUAYA - POLKAS y GUARANIAS (PARA E
IDIOMA
IDIOMA GUARANÍ - POESÍAS - MÚSICAS - ESTUDIOS



Leyenda:
Solo en exposición en museos y galerías
Solo en exposición en la web
Colección privada o del Artista
Catalogado en artes visuales o exposiciones realizadas
Venta directa
Obra Robada




Buscador PortalGuarani.com de Artistas y Autores Paraguayos

 

 

Portal Guarani © 2024
Todos los derechos reservados, Asunción - Paraguay
CEO Eduardo Pratt, Desarollador Ing. Gustavo Lezcano, Contenidos Lic.Rosanna López Vera

Logros y Reconocimientos del Portal
- Declarado de Interés Cultural Nacional
- Declarado de Interés Cultural Municipal
- Doble Ganador del WSA