PortalGuarani.com
Inicio El Portal El Paraguay Contáctos Seguinos: Facebook - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani Twitter - PortalGuarani
GILBERTO RAMÍREZ SANTACRUZ

  POEMAS Y CANCIONES DE AMOR Y LIBERTAD, 1987 - Poesías de GILBERTO RAMÍREZ SANTACRUZ


POEMAS Y CANCIONES DE AMOR Y LIBERTAD, 1987 - Poesías de GILBERTO RAMÍREZ SANTACRUZ

POEMAS Y CANCIONES DE AMOR Y LIBERTAD

Poemario de GILBERTO RAMÍREZ SANTACRUZ

Edición digital: Alicante :

Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes, 2003

N. sobre edición original:

Edición digital basada en la de [S.l.], [s.n.], [s.a.]

 

 


PRÓLOGO

 
Villa Rica, febrero 19, 1987

Señor Gilberto Ramírez Santacruz

 

Buenos Aires - Argentina

Mi estimado amigo

Grata sorpresa me causó la vuelta de nuestra común amiga Nenuca Fernández, con el recado gentil de tus libros de poemas, para mí en particular, y para tu colegio, al que veo por tus palabras sentidas que lo tienes aún presente en tus afectos.

GOLPE DE POESÍA, en verdad, como un raudal de fuego y luz, que me devolvió a un oficio casi olvidado. Estimo que en tus poemas hay un rescoldo de tierra quemándote las entrañas. La poesía surge de esa motivación profunda, en el filoso momento de volcarse en palabra. Palabra que, como dices, no consiste en un palabrerío bordado en galaxias ajenas a nuestro trajinar gravoso de polvo y estridencias inútiles.

Me enaltece que pongas como un hito de tu sueño trascendido este pequeño colegio de tu adolescencia. Aquí no ponemos sobre la mesa sino el pan de la dignidad -8- y el respeto humano. Dejaremos a disposición de los muchachos tus versos como un mensaje que busca una precisa respuesta, en el sentir y en el actuar.
Con mis respetos a tus padres, a quienes escasamente conozco, y a tus hermanos, con quienes ya hemos hilvanado juntos muchos ovillos de tiempo -y a quienes felicito efusivamente por su triunfo económico- te reitero mis efusivas expresiones de admiración y fraternal simpatía. Un agradecido abrazo, y hasta pronto. 

Ramiro Domínguez


 

 

GOLPE DE POESÍA

El poder de la palabra


Si digo pan
y mi poema no convoca
a los hambrientos a la mesa,
es porque la palabra ya no sirve
y la poesía exige otro lenguaje.

Si digo amor
y mi poema no provoca
una tormenta de besos y canciones,
es porque la palabra perdió su magia
y la poesía debe buscar una nueva voz.

Si digo vida
y mi poema no revienta
un alba de luceros y primaveras,
es porque la palabra quedó sin dioses
y la poesía debe estar al servicio del hombre.

Si digo libertad
y mi poema no revoluciona
la conciencia de los sedientos de paz,
es porque la palabra dejó de ser instrumento
y la poesía está obligada a cambiar de poetas.

 

 

CANTATA DE LOS SIN TIERRA


Historia de mi pueblo

 

LES CONTARÉ LA HISTORIA DE MI PUEBLO,
UNA HISTORIA DOLOROSA Y VALIENTE;
VIENE DE LEJOS CARGADO DE MUERTES,
PERO QUE SIEMPRE RENACE DE NUEVO.

Varios siglos indómito vivió,
luego vinieron la espada y la cruz,
le robaron todo, dioses, siembra y luz;
pero lucharon como nadie luchó.

Sólo dejaron cenizas y dolor,
lo que era mar de selvas y maizales;
y entre los desiertos interminables,
hasta hoy esperan su redención.

LES CONTARÉ LA HISTORIA DE MI PUEBLO,
UNA HISTORIA DOLOROSA Y VALIENTE;
VIENE DE LEJOS CARGADO DE MUERTES,
PERO QUE SIEMPRE RENACE DE NUEVO.

De sus cadáveres nació mi patria,
de su sangre vino la independencia;
de su alma voló la dependencia
y de un sueño surgió el doctor Francia.

Floreció la patria a los cuatro vientos
y de nuevo la sombra, fatalmente;
todo mi pueblo cayó heroicamente
y volvieron a su vida los tormentos.

YA LES CONTÉ LA HISTORIA DE MI PUEBLO,
UNA HISTORIA DOLOROSA Y VALIENTE;
VIENE DE LEJOS CARGADO DE MUERTES,
PERO SIEMPRE RENACE DE NUEVO.

Y EN SU HISTORIA ESTÁ NUESTRO FUTURO,
UN FUTURO DE LUCHA Y ESPLENDOROSO;
EL PUEBLO TENDRÁ SU PAN MILAGROSO
Y LA LIBERTAD SERÁ SU SOL SEGURO.

 

 

YVY JARA TEÉ

Ko ñane pyrüha ndoguerekói peteï ijára,
Maymáva mba'e oipykúiva tetä rape;
Ñande ha'e yvypóbra, yvyky ijaraite
Ha hi'árama imbo'éro yvy mba'apohára.

Ko ñande guataha ndoguerekói vaekue kuatiá,
Ñande jaryi kuéra oheja ñandéve ymaite guive;
Mba'érepa ágä rejogua vaerä nde yvyräité
Ha tesaraipe opytáma ñane mba'eha.

ÑANDE YVY JARA TEÉ... UPÉVA HAI TETÄGUA,
NDAHA'EI UMI KARAÍ GUASU KUÉRA MBA'E;
YVY JARA HA'E UMI MBA'APOHÁRA ÑANE RETAYGUA,
NDAHA'EI MBARETE OMONGORÁVA ÑANE RETÁME.

Ñande rekove yvy oikotevëva hi'ä jareko,
Yvy apére ñañemity ha yvyguype japytu'u.
Tove tembiapo tojora iñeha'ä potykuru
Ha tove Paraguai hi'upyräitá toguereko.

Ñande jyva ha ñane retyma ome'eháicha,
Ñamyasai vaerä kokuére sapukáipe kyre'y;
Ko'éro heñoi hagua ñande py'ápe katupyry,
Ñame'ë hagua ojupe yvy ohupytyháicha.

ÑANDE YVY JARA TEÉ... YUPÉVA HA'E TETÄGUA,
NDAHA'EI UMI KARAÍ GUASU KUERA MBA'E;
YVY JARA HA'E UMI MBA'APOHARA ÑANE RETAGUA,
NDAHA'EI MBARETE OMONGORÁVA ÑANE RETÁME.

 

 


OPAMA KYHYJE

Oguahema ára ja'évo oikóva techapyichaite,
Anive upéiti maymáva ohendúva ndo'ui mba'eve.
Tovéma topa ñemokirirï, mba'e vaieta,
Ha oima py'a ndokyhyjevéiva oñe'e vaerä.

Iporämante manguruju kuéra ñande ruguy'o,
Tyguata'ypópe ñane retamíme opa ohesa'o.
Mbarete rymba kuéra vokóinte oñarö, nombopo'iséi
Ha ñande ko'äga tyndymíme hasype nañarotivéi.

Ymaitereíma ñande rereko pe tovatavy ha tova'atäme.
Hi'äma opa ñande apytépe ñemosarambi pytagua retäre.
Ha upéiko he'i ko'ä moñaita ñande Paraguai ndajahayhuiha.
Térapa ko'avape jahechaukáta ndaupeichaiha...

Upévare ága ché namboykevéima che retä reko pyahëso'yve.
Pynandi kuéra reko'asy ha hekove keraita poty teé,
Ha umi mba'apohára mboriahu, hete ry'ai ome'e reíva.
Oguahëma ára ñande kueraitévo Paraguáipe omomimbíta.

 

 


PURñAHEI ASY

Pehendúna mba'éichapa hasë
Umi mboriahu kuéra okapyre,
Mba'eichaité angapa ipyahë
Ha okai chyryry kuarahyre.

Ha'ekuéra hina umi tyre'ymí
Ñande ára äme oiposu'úva,
Ndaipóri ohecháva hesaymí
Ha ikorasö perere ohendúva.

Py'a hatä rováiko oï tapichakuéra,
Mombyry techakuaá ha jekopytygui;
Mba'éicha tamora'e iko'e hekove kuéra,
Joayhu guasúpe opyty'u jeiko asygui.

Péina ñane retäyguá upe joayhu ogueroguatáma,
Oipyhyvo iñangata ipojai tekojojáre;
Ñambohetá nga'u umi tapichápe oñeha'äva,
Paraguáipe ohayhúguihekovéjepe ohejáva.

 

 


RÉQUIEM OBRERO

a Germán Cardozo y Hermenegildo Benítez,

obreros asesinados por militares en Itaipú.


Ipú itá, itá ipú
Ho'a moköi, teko jajái
Mboká sorb, piré chalái
Tuguy syry, tasë ayvú.

Ipú itá, itá ipú
Py'a hatä, oú hikuái
Hayví jykyi, ikä ty'ai
Jasy humbá, manó guasú.

OMANÓJE HERMENEGILDO HA GERMÁN
IMBA'APO KUERA RY'AI REPY RAPYKUÉRI,
MBA'APOHÁRA KERA POTY JORAMISÉGUI,
MBARETE JARYI HETE KUERA OJOKÁ.

Ipú itá, itá ipú
Karu haguä, vy'a pojái
Puka rupi, teko jojá
Oikó pochy, pochy guahú.


Ipú itá, itá ipú
Omyi Germán, Herme oho
Tetä angatá, okyhyje'o
Sa'y teé, ombarakapú.

OMANÓJE HERMENEGILDO HA GERMÁN
IPYTI'ARE OMBOGUAPY MBORIAHU HASA,
HEKOVE KUERA ORAHA MBOKA JÁRA AÑÁ,
OÑOHËVO HUGUY KUERA MARANGATUITÁ. Diciembre de 1989.

 

 


MBA'EPA LA DEMOCRACIA

Aporandumítante che
mba'épa la democracia,
ndoguerekovéima gracia
hy'ekue jeré memete.
Compadre he'imi cheve
che vyroha apensaro,
opataha acomodado
tortilla ojererente.

Chengo ha'e campesino
anacé guive aluchava,
jahechá noguähéi pe ára
toñembyaty lo vecino.
Upéichápa así unido
yvymi ndorohypytyi,
aniti upéi roñemondyi
ouvove lo milico.

En tiempo de dictadura
ha'umimi la garrote
ha ndaha'éi upévañonte
che reko oiposu'úva.
Che retágua oñanduva
che aveí agueroguatá:
trabajo, pan ha libertad,
rapykuéri che rykúva.

Oje'émi heta mba'e
opataha la desgracia,
jarekóre democracia
ja vy'a páta pya'e.
Pero había sido ra'e.
ñe mongueleé reínte
político ijapú voínte
ndocumplírimante ha'e.

Upévare che co'anga
ha'esemí lo preséntepe
jahechaká ñande géntepe
la democracia ventaja.
Tepa péichante jahata
ñande estilo tujaitepe,
lo poguasú guasukuénte
oseguitante hyguatá.

Porque che ndaikuaavéima/ mávapepa aroviata
entero oñembocorbata/ ha upéi ropytareíma.
Roiko rojodereíma/ rohóta a la izquierda
roipotaningo la tierra/ lo demá olalareíma.

 

 

 

POLCAS (o Biografías Campesinas)


1

Hace tiempo que una mañana
dejé mi pueblo entre selvas
y un tren largo de marcha lenta
me dejó en ciudad lejana.

Donde la añoranza es mucha
y el pasaje de vuelta, caro.
Donde el optimismo es raro
y la desesperanza abunda.

Pero la tristeza no puede
contra tantas ganas de volver,
ser libertad al amanecer
y distancia que retrocede.

Cambié montes por edificios
y sendas arenosas por rieles.
La vida me hizo probar hieles
recorriendo tantos oficios.

Vine a la ciudad con sueños,
buscando nuevos horizontes
y me convertí en polizonte
del tren que evita el regreso.

2
Nació en la pobreza, en ranchito de paja,
y creció como hierba en maizales frondosos.
Un muchacho de pueblo con sus hombros callosos,
que se hizo a la vida golpeando el alma.

Su vida de trabajo y jornadas incendiadas
le traían cansancio y miseria en las manos;
pero no renunciaba a los sedientos secanos,
siempre cultivaba su esperanza olvidada.

El sol le ha quemado hasta los mismos huesos,
por nacer campesino lo olvidaron abajo
y vino el destino sentenciando trabajo;
se pasó esperando que llegue el progreso.

Tenía alma de hormiga y de pájaro su sueño:
quiso trabajar siempre y poder volar un día.
Cuando sumó sus bienes halló que nada había
y entendió que su sudor tenía otro sueño.

3
Jasyjateré
asajé pyté
oturú ñe"é
che guerahase.

Jasyjateré
avá karapé
che mbokyhyjé
ahávo ykuápe.

Kuarahy ra'y ndaje nde,
nde piré mimbí sa'yjúva,
mitä tyrey remoirüva
che retä okáre asajé.

Jasyjateré
mburuvichaité
kuarahy javé
jasy pehengué.

Jasyjateré
akói rejeré
che ángami pyre
ko'anga pevé.

Kuarahy ra'y ndaje nde,
nde piré mimbí sayjúva,
mitä tirey remoirüva
che retä okáre asajé.

Jasyjateré
ha'ete kuehe
che muñá hagué
kokuére asajé.

Jasyjateré
akä sa'yjueté,
avatí ragué
hydúi nde rehé.

Kuarahy ra'y ndaje nde,
nde piré mimbí sayjúva,
mitä tyrey remoirúva
che retä okáre asajé.

Jasyjateré
avá ypykué
mitä ha'evé
marangatueté.

Jasyjateré
reho katueté
pyharé mboyvé
mitä ayvueté.

Kuarahy ra'y ndaje nde,
nde piré mimbí sa'yjúva,
mitä tyrey remoirúva
che retä okáre asajé.

4

Ka'aru amanguy che añó peteï,
nosëi kuarahy che rasë reí;
aveveseté che pepó aky,
tujú apére aguapy guapy.

Ka'aru amanguy ha nde nereiméi,
che py'a rasy aropurahéi;
mamópa reimé nde che ñasaindy,
cheko pyharé pe nde rebe'y.

Aháta aheká ahejá vaekué,
ajuhú vaerä amanó mboyvé.
Ko'ápe opytá che rekovekué
ha ko amanguy to mtiogué mbogué.

Ka'aru amanguy che tarovaité,
ambyasy asy rohejá hagué;
hi'ánte je'y rojurú pyté,
jepémo huguy ko ñande rembé.

Ka'aru amanguy mba'épa eré,
hi'ä che mboykú, upéi cheipyté;
anga ta juhú ahaihú vaekué
ha mbeguekatú ta mtioykué mboykué.

Aháta aheká ahejá vaekué,
ajuhú vaerä amanó mboyvé.
Ko'ápe opytá che rekovekué
ha ko amanguy to mtiogué mbogué.

5

¿Será posible la muerte,
si tras la quemazón inconmensurable
rebrota más intensamente verde el pastizal?

¿Será posible la derrota,
si tras la caída inevitable del héroe
surge un largo camino regado de esperanzas?

¿Será posible la tristeza,
si tras la inabarcable noche tempestuosa
se levanta el sol con su fulminante luz?

¿Será posible la traición,
si tras la hermosa flor asesinada
se esparcen por amor mil semillas vengadoras?

Sí, no será posible la muerte.

 

 


Enlace al ÍNDICE del poemario Poemas y Canciones de Amor y Libertad en BIBLIOTECA VIRTUAL MIGUEL DE CERVANTES

 

Prólogo

Golpe de poesía

El poder de la palabra/ La quimera/ Puño y letra/Años negros y azules/ Nació sola y murió por todos/ Conciencia del pueblo/ Paraguay al óleo en llamas/ La conjura de los necios/ Carta a María Eva/ El amor también duda/ Carta de amor en plena guerra/ Baladas/ Canción de vida/ Para penar los olvidos

Cantata de los sin tierra

Historia de mi pueblo/ Queremos tierra en la tierra/ Balada de los sin nada/ Canción de amor y libertad/ La propiedad/ Marcha por la tierra/ El ejemplo de Rodolfo/ Yvy jara teé/ Opama kyhyje/ Puráhei asy/ Réquiem obrero/ Mba'epa la democracia/ Polcas (o Biografías Campesinas)/ Guaranias/ Nuevo cancionero/ Desencanto/ Canción sin respuestas/ Situación mundial (o Che Kokue Guivé)/ Rock's/ Tangos

Cantos de memoria popular

Canto/ 1/ Canto/ 2/ Canto/ 3/ Canto/ 4/ Canto/ 5/ Canto/ 6/ Canto/ 7/ Canto/ 8/ Canto/ 9/ Canto/ 10/ Canto/ 11/ Canto/ 12

 

 

 

 

 

 

 

Para comprar este libro deberá contactar con:

 

CENTRO CULTURAL “EL LECTOR”

Avda. San Martín c/ Austria

Telefax: (595-21) 610 639 - 614 259

E-mail: comercial@ellector.com.py

 

EL LECTOR 1 – PLAZA URUGUAYA

25 de Mayo esq./ Antequera

Telefax: (595-21) 491 966 – 493 908

E-mail: comercial@ellector.com.py

Asunción - Paraguay.

 

 

Enlace al espacio de la EDITORIAL EL LECTOR

en PORTALGUARANI.COM

 

(Hacer click sobre la imagen)

 

 

 

 

 

 

ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA

EL IDIOMA GUARANÍ, BIBLIOTECA VIRTUAL en PORTALGUARANI.COM


(Hacer click sobre la imagen)

 

 

 

 

 

ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA


(Hacer click sobre la imagen)


 





Bibliotecas Virtuales donde se incluyó el Documento:
BIBLIOTECA
BIBLIOTECA VIRTUAL MIGUEL DE CERVANTES
EDITORIAL
EDITORIAL EL LECTOR
IDIOMA
IDIOMA GUARANÍ - POESÍAS - MÚSICAS - ESTUDIOS...



Leyenda:
Solo en exposición en museos y galerías
Solo en exposición en la web
Colección privada o del Artista
Catalogado en artes visuales o exposiciones realizadas
Venta directa
Obra Robada




Buscador PortalGuarani.com de Artistas y Autores Paraguayos

 

 

Portal Guarani © 2024
Todos los derechos reservados, Asunción - Paraguay
CEO Eduardo Pratt, Desarollador Ing. Gustavo Lezcano, Contenidos Lic.Rosanna López Vera

Logros y Reconocimientos del Portal
- Declarado de Interés Cultural Nacional
- Declarado de Interés Cultural Municipal
- Doble Ganador del WSA