NDE ROVETÃME, TETÃGUA PURAHEI, MBORAYHU ÑEMITỸ,

CHOFER KUERA REMBIASA y KUÑA OMBA’APÓVA

Poesías en guaraní de TOMAS QUIROGA

NDE ROVETÃME

Tamyasaĩ nde rovetãme - Ñasaindy ratamimbi

Purahei ndéve guarã - Ne renoirõ ojepoitýva

Ko’ẽjúicha iporo’yva - Chave upéichante hi’ãva

Che ñe’ãme guaremi - Romombay che jarami

Mborayhu hypy arekóva hatapyñaiva che asúpe

Ha hendýva che jurúpe, che ñe’ẽ, kóina ajora

Tahory, taipotypa, che moirũvo nde keguýpe

Hendive nde rayhupápe toñatoĩ che mbaraka.

"Edelmira" ko nde ypýpe, ne rokẽme isã ryrýiva

Mbaraka ipu asýva ãngue kóima nde jopy.

Amóinama kuarahy hembipe ára mboypýpe

Ha jasýpe heruguáre omboguéma hataindy.

Péina ápema yvytúre - Opáypa mymba mimi

Oguãhe henyhembáva - Ha upekuévo yvotytýre

Ka'aguy jurúgui osẽva - Akói ku hysýkuere

Hyakuãnguéma isarambi - Mainumby sarakimi

Epáymi che anga jára che moirũvo nde rokápe

Remomorãvo nde páype che jave ko ko’ẽju

Esẽmína ñahetũ mbyja ko’ẽ hesakãvo

Ñane ñe’ã rupipávo herekua ára pytu

Ambue panambi kuéra oha'i róga guýpe

Heko rorýva torýpe tetakuére operere

Ha che nde jára tee che ko’ẽ ne ra’arõvo

Néina che resapévo eipe’a pe nerokẽ.

TETÃGUA PURAHEI

Yvypóra akoi, kuña pirehũ, huguy guajakíva

Oikóma rire ka’aguy ruguá pahápe hikuai

Oikove jey ñande ava ñe’ẽ hapeguy kañýva

Ha yvytu juru, ikũre ohupi, ha’eve omyasaĩ.

Heñoi... sapy’a ñande ava ñe’ẽ purahéi joyvýpe

Ha oñañuãmba isy Paraguay: Tetã marã’ỹ

Osẽ ojeroky, ohetũ pyahu, ñande yvotytýpe

Ha omongarai ku korochire ahy’o rory.

Mba’egui piko ndohayhu mo’ãi jepe ñande’ỹva

Ko heko rorýpe ñande pejuségui ipepo oipe’a

Tomyasarambína ñande ava ñe’ẽ purahei ojapóva

Ñane retãgua hese tokambu. Ha tomomorã.

Nga’u mbaraka nokirirĩvei mitãrusu pope

Ha taikũ ryrýi, sy ruguy satĩ topoñy hese

Tahe’ẽ mbochy ñande purahéi ijahy’okuápe

Ha umi guaraní chupe toipe’a Paraguay roké.

MBORAYHU ÑEMITỸ

Epu’ã ñemitỹhára, kuarahýko iñapysẽma

Tembiapo tekotevẽẽma nde kokuépe hyapu

Ivága momarandu hi’ãgui, hi’ãguivéma

Gallo ahy’ope ku ipúma ohekáva ko’ẽju.

Yvatete ha nde guýpe oĩma nde rechaséva

Ne ãngami hataindýva ¡na! tahendy mimbipa

Nerymba tojejokua arado kue pohyire

Ha yvytu irundýre toikytĩ pe yvy atã.

Nde pokena taipojái ne korasõ rembiapóre

Ha yvy ipyko’ẽveháre tahyapu pe nde guata

Jahayhúva ko tetã toguãhe chupe hi’ára

Ohechávo kóga kuéra nde kokuépe heñoĩmba.

Eipytyvõ rejuhúva oikotevẽva yvypóra

Emonguera oñemyrõva, tojuayhupa tetãgua

Eipykúi tembiecharã, eipykúi ñemitỹhára

Ñeñemitỹko maymáva ndaha’ei nemba’erã.

Ema’ẽnte tyre’ỹre Tupã nembo’e haguéicha

Embo’e mitã itavýva, taipyapy mitãrusu

Toñehe nemboryahu, tereikuaá’ỹ mamópa

Toiko ku mba’e iporãva ha nde terehecha’ỹ.

Oñaníva herũgua, jekuaá’ỹguio oúva

Hekoverãre opu’ãva renondépeke ejajaí

Nderehénte taipojái omanóvaha oikovéva

Ha yvytĩmbo repyrũva tomokã pe nde ry’ai.

Yvytu juasa rasẽ nde kóga kuérami ári

Hatãikoe oipejúgui oú vaerã oharupa

Ha umíva ndénte haguã mborayhu ko arapýgui

Tupã rendape ohógui hetavépe hekovia.

Yvágagui oguejýva Tupã ñe’ẽnte ehendu

Eñembo’e ha eñesũ. Ha yvy guive etupãnoi

Neñemitýko vokói hapo terã hi’apáva

Upe nemba’eteévako nde reremono’õi.

CHOFER KUERA REMBIASA

A los choferes de la plazoleta del puerto

Especialmente al Sr. Anina Bazán

Pehendúke chofer kuéra pomondéta purahéipe

Anivéma ko tetãme tesaráipe peikove

Nahendúiko marõve mandu’ape peikoverõ

Ha upehare poañuãvo tamyasaĩ ko che ñe’ẽ.

Hetaite "ro'y aveíma" ohasáva pe nde ári

Ha jeke nda pekuaáiri perojávo "poguasu"

¡Hapa aiporõ pytu’u arete peẽme oiméva!

¡Ku peẽ, peẽ jeyva...! ¡Ape... amó... pejejuhu!

Sapy’ante oikoteverõ ko tetã jahayhuetéva

Tenonde ku pohecháva hysýi kuere enterove

Pe mboykéva kyhyje ha pehóva herũguápe

Teha’ejepe yvyguýpe, ku peẽnte tenonde.

¡Ha’evéma tesaráipe, peikovévo chofer kuéra!

Pohypýine opaite ára, purahéipe tapeiko

Pe nde asúpe topopo ku vy’a ijapyre’ỹva

¡Ha poyvíre, imara’ỹva, taipojái umi pe nde po!

KUÑA OMBA’APÓVA

Jeguakáicha ne akã ári ajaka hyakuã asýva

Hi’upýgui henyhẽva reraha ko’ẽ guive,

Kuarajhy jyva ratápe nde ry’ái hapo soróva

Ñaimo’ã ndéve guarãnte Ñandejára oity ko’ẽ.

Neresãi kuñataĩcha ka’ay rerambosárõ

Ha rekóvape rehóvo petỹmínte reisu’ú,

Karurã nde rogapýpe remuña rehupytývo

Ha so’o repyrãitére katuĩnte neypytũ.

¡Ha kuña remba’apóva!

Che symi marangatu,

Mboriahúgui ikatu’ỹva

Repyta repytu’u.

Pynandi pynandimínte nde ao jopyru’ỹre

Asajepyte tiníme reipykúiva kangymi,

Mbujape ndepy’akáva remokõgui guatahápe

Ha mitã rehayhuetégui nderejúiva po nandi.

Japeve ne kane’õ ha nde guata kytã’imbáva

¡Aichejára nderehénte avave nde’iva’erãi...

Sapy’a ku cherejárõ che symi cheapoharéva

Tyre’ỹ ha tarovágui añesũne asapukái.

Fuente:

ANTOLOGÍA DE LAS MEJORES POESÍAS EN GUARANÍ.

Selección e Introducción: RUDY TORGA

Editorial El Lector,

Asunción-Paraguay, 1998 (pp. 214).

(Hacer click sobre la imagen)

ENLACE RELACIONADO:

ÑE’ẼPOTY ATY – VOCES DE POETAS EN GUARANÍ

por FELICIANO ACOSTA y NATALIA KRIVOSHEIN DE CANESE

Editorial Servilibro, Asunción-Paraguay 2005

********************

 LAS CIEN MEJORES POESÍAS EN GUARANÍ
Con nuevas incorporaciones y grafía actualizada
Por PEDRO ENCINA RAMOS