AGUSTÍN PÍO BARRIOS (MANGORÉ)
ÑANE RETÃ RUVICHAITE PYPORE
Mbohapypaapy
Ñe’ẽhaihára
PEDRO ESCURRA FRANCO
Mbarakapúpe hi’arapáy Agustín Pío Barrios Ferreira, peteĩ 5 jasypo, ary 1885, táva San Juan Bautista, tetãvore Misiones, tetã Paraguay. Hi’ãnga marangatu ojehekýi hetégui, táva San Salvador ryepýpe, tetã el Salvador, América mbytetépe, upe 7 jasypoapy, ary 1944-jave. Oikove 59 ary.
Umi guyramimi yvyrarakãre ipuraheikuérape tapiaite oporomomaitei yvyporakuérape. Umi Barrios rógape, katuete ñahendu opurahéiva mba’apohárupi. Ka’aruete pusãty ha mbaraka ojováre umi ava okarãi ha purahéi joyvýpe ñahendu umi purahéi asy. Heta py’aporãpotĩ ombojegua upe ogapýpe, vy’arory ipotyhápe.
Itúva: Doroteo Barrios, Isy; Martina Ferreira, joyke’ykuéra; Mayma joyke’y ombopu peteĩ tembipu ha ojapohikuái peteĩ pumbasyty umi pokõi oñopehẽngue. Péicha joyke’ykuéra osẽ ombopu heta hendápe. Agustin Pío ogueroguatájave paapy ary, ohecha ha ohendu chupe mbo’eharapavẽ Gustavo Sosa Escalada.
Sosa Escalada, ojerure itúvape mitã katupyrýre, ogueruhaḡua chupe paraguaýpe, ikatuhaḡuáicha oñemoaranduve. Oñemoneĩ upe jerure. Paraguaýpe oñemohenda. Mbarakapúpe oñemoaranduve Sosa Escalada ndive pe Ateneo Paraguayo ryepýpe.
Opave mba’épe oñemoaranduve pe Colegio Nacional de la Capital ryepýpe. Upépe pumbasy mbo’ehárapavẽ Nicolino Pellegrini, tuicha oipytyvõ chupe ikatupyryvehaḡua upe mbarakapúpe.
CNC-pe omohu’ãvo umi mbo’esyry. Gustavo Sosa Escalada ohupi chupe yvyrape ári ombopuhaḡua imbaraka ikatupyryvehaḡua. Péicha imbarakapuporã umi ñande rapichakuéra renondépe. Ohohápe ohupyty umi horyvéva jepopete.
Gustavo Sosa Escalada, omotenonde umi tembiapo ikatuhaḡuáicha Agustín Pío osẽ ñane retãpýpe ohechuka ombopukuaaha mbarakakate, pumbasykate ombopuporãha. Ohohápe ojeguerohory chupe. Paraguaygua sa’i ohecharamo chupe. Mba’ére. Ha’e okaraygua, ndaikatúi oñemotenonde paraguayguáre. Tavy ombojehe’ahikuái ñañáre.
Nda’ijái ombopuhaḡua imbaraka pe Tavañoha’ãngarópe, hemby, oñembotavypa umi mburuvicha’i tembiguái. Moõ ikatu ombopu ha’evoi ombohovái.
Umi mba’yrujoapypuku pytaha rovaiete oñemohenda. Okaraguasu hérava Uruguaya, upe hyepýpe, apykapuku ári. Upépe ijatypahikuái, oñembyaty apyka, umi karai ha umi kuñakarai oguenohẽ umi hógagui ikatuhaḡuáicha oguapypa umi ohenduséva ha ohechaséva mbarakakatepu.
Péicha oiko ha’e ñaneretãme. Peteĩ ára ohejávo ñane retã oityvyro isapatu ahihaḡua ogueraha ñande yvyku’i. Oñemyrõ. Hetaiterei ára oñemboty chugui okẽ. Nda’ijáiva pe ñoha’ãnga rógape. Heta ára ojapose mbo’eharóga mbarakakate ha umi mbarakápe ḡuarã. Ñembotovénte oñeme’ẽ chupe.
IMBARAKAPU.
Jaikuaaháicha Mangore heta ombopu Argentina-pe, Uruguaýpe- ha hetave tetã Brasil-pe. Upéi Chile, Colombia ha Venezuela, Panamá, Costa Rica, Hondura ha el Salvador, Guatemala ha México, Nicaragua ha Cuba.
Upéi, Madrid España, Paris Francia, Bruxelas Belgica, Roma Italia, Berlin ha Munich Alemania, Holanda. Londres Inglaterra. Táva San Salvador tetã El Salvador. Ko tetãme upe tendota Gral. Martínez, ome’ẽ chupe mbo’ehao ombo’ehaḡua, óga oikohaḡua ha umi viru ohepyme’ẽhaḡua umi hembiapo.
Tendota oipepirũ chupe opytahaḡua hetãme oñangareko ikorasõre ha ombo’emihaḡua umi temimbo’e ohecharamóva chupe.
MANGORE.
Oguerekóva’ekue ijehe mba’eporãyvu, tapiaite osyrýgui hi’ãngapýre, ohupyty hembiapópe. Ohohápe ha’e ko yvyapére ogueraha hendive mba’ekuaakatu. Mayma tapicha katupyrýgui ha’ehína pe yvateve ojapyharáva’ekue umi hembiapóndi, techapyrãmemetéva. Oguereko avei tesapyso ipukuvéva.
Tavýgui ha umi ñañágui, ndojehechakuaáiva’ekue Mangorépe umi hembiapokatu.
Umi mburuvicha hekovaíva ha ikaruvaíva heta ára oguerekorasy tetãyguáme, omboguevívo umi mba’eporã apohárape. Ndohupytýiri jerovia umi mburuvichágui.
Oiko ha’eño oheka yvypóra aty, pytyvõ chuguikuéra. Ombopuse ha ombo’ese mbarakapu mbo’ehaópe, nda’ipóriva upérõ. Mayma okẽ oñembotypa chugui. Umi sa’ive ombopúva mbaraka, paraguayguáva, ombotove okarayguápe. Moõguipa oguenohẽ katupyry hape mba’ekuaa mbarakakatére. Oñeporandujoa.
Ha’e ohayhu pe ojapokuaáva’ekue. Tendote ha’e ojapi katupyrýpe. Héra ha’e mbarakapu. Ha’ehína pe mbarakajarýi. Ha’e tavaygua ha tetãygua. Osẽmimíma mbaraka ha Mangore rayhuhára ñane retãme. Ojejuhuvéne yvypóra ohayhúva mbarakakatepu. Ñane retãme térã umi pytagua retãme.
Upérõ jareko ñoha’ãngaao tetãmba’éva, péva ha’ehína pe ko’áḡa oje’eha ñoha’ãngaao táva Paraguay mba’éva. Oñemboty avei Mangorégui. Ateneo Paraguáyope ija oĩjave mbo’eharapavẽ Gustavo Sosa Escalada. Ko karaiguasu iñe’ẽhai umi mbarakakate mbo’erakuérape, jahechápa noipytyvõi Mangorépe táva Buenos Aires-pe. Ha ojuhu umi pytyvõ ha’e oikotevẽva.
Puapu’ahũ oñongatúva pumbasy ipype upérõ ipyahu. Mangore ha’e pe omoinge ypýva’ekue mbarakakatepu upe puapu’ahũ ryepýpe, ikatuhaḡuáicha ñahendu chupe ñande rógape térã umi puhoépe. Ko’áḡameve.
Mangore ãngapy henyhẽva’ekue pumbasyporãgui, upévare ha’e oñandurasý’akue peteĩ tekotevẽ. Mayma tetãyguápe, mayma pytaguápe ohendukase imbarakakatepu. Avei pe imitã guive ojapo pumbasy pyahu mbarakakatépe ḡuarã.
Avei Juan Sebastian Bach rembiapokuéra ombohasapaite mbarakakatepúpe ḡuarã. Tembiapo tuicháva.
Ko arapýpe ndojejuhúi ha’eichagua ikatupyrýva pumbasy apópe. Iporã ha iporãvéva ojapo, ohupi yvateve pumbasy oikotevẽva mbarakakatepu.
Tetã Paraguay ryepýpe, ha’eténte ojeráva mandu’a Mangore rembiapokuére. Aveíko ojehecharamojey pe héra ha umi ipumbasy.
Ipuku ha mombyry Mangore rapykuere. Aguyje apytépe ñamoñe’ẽne Cayo Sila Godoy ha Berta Rojas rembiapo pe Mangore pumbasýre. Ha’ekuéra oipyguara pe Mangore rapykuere. Heta mbarakakate pmbasy Mangore mba’éva ojejuhu ha ojejuhuvéne.
Mangore ha’ehína pe oñeimo’ã’ỹva’ekue. Tekove marangatu ojejuhukuaa’ỹva ha’eichagua. Jahecha’ỹva ha ñahendu’ỹva. Upévare ndoúi ha ndohói ñandedéve hekove ha hembiapokue. Ndaipóri opyvoíva ha osapukáiva héra umi atyguasúrupi.
Ñane retã Paraguay oguereko peteĩ puhoe ikatúva omba’apo ñane retã rayhupápe. Pyharekue, peteĩ aravo, arakõi guive ára poteĩmeve, ñahendumi umi pumbasy ohejáva’ekue ñandéve Mangore. Ñahenduhaḡuánte. Tetã puhoe ko arapeve okirirĩ Mangorégui.
Mangore rérape ikatuhína ojejapo poravoguasu ñamohu’ãvo umi ary. Tove tojeporavo umi pumbasy mbarakápe ḡuarã ha toñemoĩ peteĩ, mokõi, mbohapy jopói umi ijapoharépe. Opavave ñambotáne umi mburuvicha korasõratã, Tupã rérape, jahechápa ndaijuruvýi tetãyguápe.
Tetãygua remiandukuéra ikatúne opaypa omomorãhaḡua Mangore rembiapo. Heta ava mba’epota ko ha’éva. Jajerure tapiakuaa chupekuéra osẽmeve. Hesa’i ñane retãme ñe’ẽpoty ha pumbasyapo.
Ñande rekove oikotevẽ pumbasy ha ñe’ẽpotýre. Ko’ã mba’e pohã yvypórape ḡuarã ha ñande ne’irã jahechakuaa. Mangore rekove rupive ñanderovasa Yvategua ha ñande ndajahechakuaái térã ñañembotavýnte, pytũmbýme jaikórupi, jepérõ ja’ekuaa tesapeporãme jaikoha…
BARRIOS PUMBASY.
Hembiapokuéra: Danza macabra, Gran marcha heróica, Sonata a mi madre, Capricho, Loreley, Página de albúm. Recuerdo de un sueño, Canzonetta, Madrigal, Lyenda Guaraní, Maxixe, Aconquija, Tarantella, Contemplación, Minué en Si mayor, Romanza, Invocación a la luna, Danza Guaraní, Diana Guaraní, Choro de saudade, Preludio, Recuerdaos del Pacífico, Rapsodia americana, Jota aragonesa, Armonias de América, Oración, Danza en Re Menor, Aire Paraguayo, Allegro sinfónico, País de abanico. Capricho español, zapateado Caribe, Una limosna por amor de Dios, Luz mala, Aire de guerra, Kyguavera, Tú y yo gaviota, Mabelita gaviota, Serenata morisca, Danza chilena, Gran Jota, Confesión, Julia Florida, Potpourrí lírico sobre trozos de operas. Bicho feo, tango humorístico, Melodias en sol, Alborada guaraní, Trémolo, Canción de la hilandera, Gavota al estilo antiguo, Villancico de navidad, Último canto, Todas para guitarra sol. Etc.
Mbarakakate mbopuhára, tekove marangatu Agustín Pío Barrios, oguereko ñe’ẽpoty. Umi joyke’y Barrios ombopukuaami umi tembipu, iñe’ẽpotykuaaa avei ha maymavéva mbo’ehára.
EL BOHEMIO
¡Cuán raudo es mi girar! Yo soy veleta
que moviéndose a impulsos del destino
va danzando en loco torbellino
hacia los cuatro vientos del planeta
Llevo en mí el plasmo de una vida inquieta
y en mi vagar incierto, peregrino,
el Arte va alumbrando mi camino
cual si fuera un fantástico cometa.
Yo soy hermano en gloria y en dolores
de aquellos medioevales trovadores
que sufrieron romántica locura.
Como ellos, también, cuando haya muerto,
¡Dios solo sabe en que lejano puerto
iré a encontrar mi tosca sepultura!
Peẽme ḡuarã che aguyje.
Fuente: PEDRO ESCURRA ESCURRA (peitoezkurra@gmail.com)
ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA
AGUSTÍN PÍO BARRIOS en PORTALGUARANI.COM
(Hacer click sobre la imagen)
ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA
(Hacer click sobre la imagen)
